İran’da kadınların ve gençlerin başını çektiği isyan iki ayı geçti. Jina (Mahsa) Amini’nin rejime uygun giyinmediği için işkence edilerek öldürülmesinin tetiklediği eylemlerde Jin Jiyan Azadi sloganı adeta bir herkesi harekete geçiren bir eylem talimatına dönüştü. Jin Jiyan Azadi, sadece eylemin başladığı İran Kürdistan’ında değil, bölgenin ve dünyanın birçok ülkesinde başta kadınlar olmak üzere bütün ezilenlerin çığlığı haline geldi.
Emperyalistlerin ve yerel derebeylik iddiaları olan İran, Türkiye gibi güçlerin başta Rojava olmak üzere bölgedeki her türlü ilerici halk hareketini bastırma ya da kendilerinin bir aparatına çevirme baskılarına karşı İran’daki isyan dalgası bir kez daha bölgesel bir devrim hayalinin semalarda görünmesini sağladı. Çoktan sön(dürül)en “Arap Baharı”ndan sonra Rojava ve şimdi de İran’daki Jin Jiyan Azadi isyanı emperyalist sistemin ve yerli derebeylerinin çok yönlü krizi karşısında halklara cesaret ve umut veriyor.
İran Komünist Partisi’nin Kürdistan örgütü olan Komala’nın Merkez Komite üyesi olan Adel Eliasi, yeni isyan dalgasının eskilerinden farklarına değinerek bu sefer İran halklarının kazanmaya daha yakın olduklarını söylüyor. Ama isyanın temel eksikliğinin altını çiziyor: “Her şeyden önce petrol ve gaz gibi önemli sektörlerde çalışan işçilerden yoksunuz. Eğer işçi sınıfı greve giderse, rejimin güç yapısı bugün olduğundan daha hızlı bir şekilde çökecektir.”
Okuyucularımıza kendinizi ve örgütünüzü tanıtır mısınız?
Benim adım Adel Eliasi. İran Komünist Partisi’nin Kürdistan örgütü olan Komala’nın Merkez Komite üyesiyim. Komala İran Kürdistanı’ndaki en büyük sosyalist parti ve İran’daki en büyük siyasi partilerden biri. Parti 1964 yılında sosyalist görüşlere sahip öğrenciler tarafından kurulmuştur. İran’daki 1979 devriminden sonra parti Kürdistan’da İslami rejime karşı halk direnişini örgütlemeye başladı. Komala bugüne kadar özgürlük ve sosyal adalet için mücadelesini sürdürdü ve Kürt nüfusu arasında çok güçlü bir konuma sahip.
İran’daki ayaklanma iki aydır devam ediyor. Kürdistan eyaletinde başlayan isyana ülkenin diğer eyaletlerinden destek nasıl?
Jina (Mahsa) Amini’nin “uygun başörtüsü” takmadığı için dövülerek öldürülmesinin ardından Kürt eyaletinde başlayan protesto hareketi hızla tüm ülkeye yayıldı. Şu anda neredeyse tüm ülke protestolara katılmış durumda. Bugün tanık olduğumuz şey, tüm şehirlerde milyonlarca insan tarafından gerçekleştirilen ülke çapında bir devrimdir. Bu hareketin ön saflarında cesur kadınlar ve gençler yer alıyor. Rejim protestoları bastırmak için her yolu denedi ve protestoları bastırmak ve tüm hareketi boğmak için işkence, adam kaçırma, toplu tutuklamalar ve infazlar gibi acımasız yöntemler kullandı. Ancak, devrimciler rejimin güvenlik güçleri tarafından her gün öldürülme riskine rağmen sokakları terk etmeyi reddettikleri için rejimin yöntemlerinin etkisiz olduğu kanıtlandı. Bunun yerine, hareket çeşitli coğrafi bölgelere yayılmaya devam ediyor ve çeşitli sosyal gruplar bu harekete katılıyor.
İran’da birbiri ardına ayaklanmalar yaşanması nasıl mümkün olabiliyor? Son büyük gösteriler 2018 yılında gerçekleşti. Ve protestocular tarafından büyük bedeller ödeniyor. Bu ayaklanmaların birbiriyle içsel bir bağlantısı var mı yoksa her seferinde farklı gruplar mı harekete geçiyor? Ve harekete geçen bu kitleler ülke çapında örgütlenmeler geliştirebiliyor mu?
Kesin olarak söyleyebileceğimiz şey, mevcut protestoların bir sürpriz olmadığıdır. İran’da insanlar kırk yılı aşkın bir süredir İslami rejimin baskısı altında olduklarını hissediyorlar. İnsanlar mevcut durumdan duydukları memnuniyetsizliği göstermek ve rejime karşı nefretlerini ifade etmek için her fırsatı değerlendirmişlerdir. Bu nedenle, şu anda devam eden protestoların önceki protestoların bir devamı ya da daha doğrusu önceki protestoların gelişmiş bir versiyonu olduğunu kesin olarak söyleyebiliriz. Aynı zamanda, mevcut protesto hareketi önceki protestolardan birkaç açıdan farklılık göstermektedir. Temel farklılıklardan biri protestoların coğrafi kapsamıdır. Önceki protestolar bir ya da birkaç şehir veya bölgeyle sınırlıydı. Ancak mevcut protestolar tüm ülkeyi kapsıyor. Ülkede harekete katılmayan hiçbir büyük şehir yok. Bir diğer önemli fark ise protestoların sürekliliği. Daha önceki protestolarda rejimin güvenlik güçleri protestoları nispeten kısa bir süre içinde bastırmayı başarmıştı. Ancak mevcut protesto hareketi neredeyse üç aydır devam ediyor ve rejim durumu kontrol altına alabilmiş değil. Üçüncü bir fark ise daha önce olduğundan çok daha fazla sosyal grubun harekete katılmış olması. Şu anda gençlerin, kadınların, öğrencilerin, öğretmenlerin, memurların, etnik grupların ve işçi sınıfının bazı kesimlerinin neredeyse eş zamanlı olarak protestolara katıldığını görüyoruz. Bu özellikler aynı zamanda rejimin güvenlik güçlerinin durumu kontrol altına almasını daha da zorlaştırıyor.
Şu anda, protesto hareketinin daha hızlı bir şekilde büyüyeceğine ve rejimin durumu kontrol altına almasının daha da zorlaşacağına şüphe yok. Ancak hala eksik olan şey, işçilerin protestolara daha büyük ölçüde katılmasıdır. Her şeyden önce petrol ve gaz gibi önemli sektörlerde çalışan işçilerden yoksunuz. Eğer işçi sınıfı greve giderse, rejimin güç yapısı bugün olduğundan daha hızlı bir şekilde çökecektir.
Sizin ve diğer sol örgütlerin ayaklanmalarda ne kadar etkisi var? Ayaklanmalara katılan gençler ve kadınlar sosyalizme sempati duyuyor mu?
Protestolar sol bir içeriğe sahip. Eşitlik, sosyo-ekonomik adalet, özgürlük ve sosyal haklar sol hareketin geleneksel değişim talepleridir. Bir toplumsal hareket olarak sol İran’da çok güçlü ve protestoların içeriğinin şekillenmesinde büyük etkisi var. Muhalefette olan ve İran’da yasadışı olan sol örgütlere gelince, birçoğu gelişmeleri daha iyi bir şekilde etkileyebilmek için güçlerini bir araya getirmeye çalışıyor. Ne yazık ki bu örgütlerin isyanın kendisi üzerindeki etkisi zayıf çünkü İran’da faaliyet gösteremiyorlar. Ancak Komala’nın özel bir konumu var. Diğer sol örgütlerin aksine Komala İran’ın Kürt bölgelerinde güçlü bir ağa ve geniş bir desteğe sahip.
Bugün rejimi protesto edenlerin, özellikle de gençlerin ve kadınların mesajı açık: “Kadın, Yaşam, Özgürlük”. Bildiğiniz gibi bu sloganın sosyalist bir anlamı var. Dolayısıyla hem kadınlar hem de gençler, işçi sınıfı ile işbirliği içinde, mevcut protestoları sosyalist bir devrime dönüştürmek için iyi koşullara sahiptir.
İran’daki tüm ayaklanmalar hem molla hükümeti hem de uluslararası arenada genellikle ABD ile ilişkilendiriliyor. Ayaklanmalarda ABD’nin etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Aslında sadece rejim açıkça ülkedeki özgürlük yanlısı insanları ve ilerici toplumsal hareketleri ABD de dahil olmak üzere diğer devletler tarafından kiralanmakla suçluyor. Rejimin protestocu kadınları ve gençleri suçlamasının açık bir amacı var: rejimi eleştiren ve iktidar yapısını protesto edenleri daha kolay tutuklamak, hapsetmek ve idam etmek. İran’daki insanlar yoksulluk ve baskının olmadığı daha iyi bir yaşam istiyor. İsyan etmelerinin ve rejime karşı ayaklanmalarının gerçek nedeni budur.
ABD ya da diğer devletlerin bu halk hareketi üzerinde hiçbir etkisi yoktur. İslami rejimin, halkın diğer devletlerin müdahalesi nedeniyle isyan ettiği iddiasını hiçbir şekilde doğrulamamak önemlidir. İran’da bugün yaşanan protestoların temelinde yalnızca İslami rejimin baskı aygıtıyla ilgili iç toplumsal sorunlar ve rejimin son kırk yıldır iktidarını kullanmasının ardından ortaya çıkan sosyo-ekonomik sorunlar yatmaktadır. Bu nedenle, İran halkının İslami rejimi devirme ve halk için halk hükümetini kurma arayışını desteklemek çok önemlidir.
Cemil Aksu / POLİTİKA HABER
