6 Şubat’ta yaşanan depremlerin ve artçı dalgaların etkileri üzerinden 40 günden fazla zaman geçmesine rağmen sürüyor. Deprem illerini vuran sağanak yağışla da birçok depremzede selzede oldu. İktidar hala geçici konteynır kentler kurma, yurttaşlara çadır ulaştırma ve diğer temel ihtiyaçların sağlanması konusundaki ihtiyaçları karşılamış durumda değil. Bununla birlikte bölgede dayanışma çalışmaları yapan örgütlerin engellenmesi de devam ediyor.
İktidar depremin 3. Gününde “afet bölgesi” ilan etmek yerine Olağanüstü Hal (OHAL) ilan etti. Bununla beraber, birçok yere ilk 3 gün hiçbir arama kurtarma ve diğer yardımların ulaşmadığı görüldü. OHAL ilanından sonra ise yeni bir kararname yayınlayarak depremde yıkılan kentlerin yeniden inşası için Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı’na olağanüstü yetkiler verildi. Kararnamenin 2’nci maddesinin 2’nci fıkrasının orman ve mera alanlarını da ‘gerekli görülmesi halinde’ iskân alanı olarak belirlenebileceği yani orman ve mera alanlarının yapılaşmaya açılabileceğini söylüyor. Kararname ile geçici ve kesin iskân alanlarının Bakanlıkça belirlenmesinin, orman ve meraların iskân alanı olarak kullanılması, imar planları için askı ve ilan sürelerinde itirazın kalkması, mülklerin takas edilmesi ve kamulaştırması ve itirazların sonucu beklenmeden kamulaştırma uygulanabilmesinin önünü açıyor.
Konu hakkında görüştüğümüz Anayasa hukukçusu ve CHP Milletvekili Prof. İbrahim Kaboğlu, afetlerle ilgili mevcut yasa yönetmelikler yerine neden 126. Kararnamenin yayınlandığını sorgulamak gerektiğini belirterek, bu CBK’nin Anayasa’nın başka maddelerine ve yasalara aykırı olarak uygulanamayacağının altını çizdi.
Kaboğlu, 6 Şubat’taki Maraş merkezli depremler ve sonrasında meydana gelen felaketler, Urfa’da yaşanan sel felaketinin yasımızı sürekli hale getirdiğini belirterek, “Aslında hiçbir zaman unutmamak durumundayız. Çünkü bu tür ulusal afetlere hazırlık olmazsak büyük yükümler, ölümler, kayıplar kaçınılmaz olacaktır,” dedi.
OHAL tezkeresinin 9 Şubat Perşembe günü TBMM Genel Kurulu’nda görüşülerek geçtiğini hatırlatan Kaboğlu, “Bu tezkereye CHP olarak karşı çıktık. Neden OHAL? OHAL, Anayasa madde 119’un öngördüğü bir yönetim tarzıdır ve bu yönetim tarzının toplumların karşılaştığı acil durumlar, büyük felaketler, kargaşalı hallerin bir an önce aşılması için devleti yönetenlerin daha fazla yetkiyle donatılması ve daha hızlı hareket etmesi için bir anayasal araçtır. Ama bunu sorgulamak gerekir. Siz OHAL ilan etmek istiyorduysanız, birincisi, ilk altı saatte değil de, neden 36 saat sonra başvurdunuz? İkincisi, doğal afetlerle ilgili mevcut birçok mevzuatımız var, 69 sayılı umumi afetlere ilişkin yasal düzenleme gibi, en az 20 ayrı yasal düzenleme olduğu halde acaba afet bölgesi ilan etmek yerine OHAL gereği gördünüz? Mevcut yasalar, hangi önemleri almak istediniz de yeterli olmadı ya da engel oldu? Bu ve benzeri sorular yanıtsız kaldı” dedi.
CBK, OHAL ilanını gerektiren nedenler, düzenleme alanı ve zaman bakımından mevcut çerçeveyi aşan bir CBK olduğunu belirten Kaboğlu, “Mesela, OHAL kararnamesi Anayasa madde 104’e göre geniş yetkiler verebilir, sosyal ve ekonomik haklar düzenleme konusu yapılabilir, kişi hakları ve siyasal haklar da düzenlemeye gidilebilir ama OHAL kararnamesi yine de anayasal sınırlara tabidir ve olağanüstü hal ilanını gerektiren nedenlerle ve ohal ilanıyla ulaşılmak istenen amaçlarla sınırldır. Bir sınır da OHAL üç aylık süre ile ilan edilmişse o dönem içinde alınacak önlemlerle sınırlı olmalıdır. Buna rağmen 126. CBK’nin düzenlemek istediği konuların zaman bakımından 3 ayı çok aşacağı ve konu bakımından da deprem felaketinin neden olduğu büyük yıkımları giderici çalışmalarla sınırlı olduğu tartışmalı olduğunu” vurguladı.
“126. Kararname üç açıdan sorgulanması gerekir”
Kararname’nin insan yerleşim yerlerinin düzenlenmesi konusundaki ormanların, meraların yerleşime açılmasının üç açıdan sorgulanması gerektiğini söyleyen Kaboğlu, “birincisi meraların ve tarıma elverişli arazileri düzenleyen Madde 44-45’e uygun mudur? Ormanları sıkı bir şekilde koruyan madde 169’a uygun mudur? İkinci soru ise, bu alanlar yerleşime açılabilir mi, açılsa da bu alanlardaki yapılaşma ne ölçüde amaca uygun olacaktır? Depremden zarar gören ailelerin bir konut gereksinimi var ama bu konut nasıl bir konut olacak? Yer seçimi bakımından ormanlık alan gerekli midir? Bu sorgulamayı yaptığımızda umumi afetlere ilişkin yasada buna ilişkin bir düzenleme var. Ama bu yasayı uygulamak yerine 126. Kararnameyi getiriyor ve bunu yaparken de kamu ihale yasasında bir istisna getiriyor. Ve ihale yapmadan bu alanların inşaat faaliyetlerine açılmasının önün açıyor” dedi.
Üçüncü bir sorunun ise deprem zararlarını bir an önce onarmak ve büyük kayıpları en aza indirmek olduğundan bundan sonra meydana gelecek afetlere de dayanıklı bir yapı tasarımı gündeme getirilmesi gerektiğini vurgulayan Kaboğlu, “Bizim gündeme getirmek istediğimiz, üzerinde çalıştığımız bütünleşik afet yasası gibi, afetin öncesi, esnası ve sonrasını bütünlüklü olarak ele almadan yapılabilir mi?” diye sordu. Kaboğlu, “Siz bunu dikkate almadan bir CBK ile bunları yapmaya kalkışıyorsunuz! İmar hukukuna, planlama hukukuna, yapı hukukuna uygun ve onların ilişkili bilimsel gerekliliklere uygun biçimde tasarlanmadığı ve uygulanmadığı takdirde önümüzdeki yıllarda ortaya çıkabilecek yeni felaketlerin sonuçları daha yıkıcı olabilir” dedi.
Kararnamenin geçici ve kesin iskan alanlarının Bakanlıkça belirlenmesinin, orman ve meraların iskan alanı olarak kullanılması, imar planları için askı ve ilan sürelerinde itirazın kalkması, mülklerin takas edilmesi ve kamulaştırması ve itirazların sonucu beklenmeden kamulaştırma uygulanabilmesinin önünü açması konusuna değinen İbrahim Kaboğlu, 126. CBK’nin, OHAL önlemlerin, OHAL sonrasına kaydırma tehlikesi olasılığını da beraberinde getirdiğinin altını çizdi. Bununla beraber “deprem yıkıntılarını kaldırma, bu konuda mevzuata aykırı, göz göre göre zarara neden olan işlemleri, delilleri karartma, kamu görevlileri ve sivil toplum örgütlerinin gerekli yardımı bir an önce yapmalarını engelleme gibi uygulamaları her halükarda mevcut mevzuata dayanarak başvuru yollarını kullanarak gündeme getirilmelidir” diyen Kaboğlu, bu konuda Türkiye Barolar Birliği avukatlarının baştan beri yaptıkları gönüllü çalıştığını, yurttaşların onlarla temas halinde olup, başvuru yollarını kullanmak gerektiği kararlılığı göstermeleri gerektiğini vurguladı.
Parti olarak Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerini genellikle Anayasa Mahkemesi’ne götürdüklerini ama 126. Kararnamenin bir OHAL kararnamesi olduğu için Madde 148’in bu yolu kapattığına dikkat çeken Kaboğlu, bu konudaki bir çekincenin de böyle bir girişim durumunda “siz konuta muhtaç mağdurları düşünmüyorsunuz da bu yolu kapatmaya çalışıyorsunuz” tepkisi ile karşılaşmak olduğunu belirtti.
Anayasa hukukçusu İbrahim Kaboğlu, TBMM’de 126. Kararname ile bağlantılı başka yasal düzenlemelerin de yapıldığına dikkat çekti. Bu yasal düzenlemelerin de konut hakkıyla, yerleşim yerleriyle, ekososistemle doğrudan ilişkili olduğunu belirten Kaboğlu, depremden sonra, orman yasasında kapsamlı değişiklik yapmayı öngören bir yasa teklifi geldiğini açıkladı. Bu yasa ile endemik bitkilerin, biyolojik çeşitliliğin olduğu alanların madenciliğe açılmasını ilgili bakanlığın iznine bırakıldığını belirten Kaboğlu, “Şimdi endemik bitkilerin olduğu, biyolojik çeşitliliğin mutlak koruma görmesi gereken bir yerin madenciliğe açılması orman ekossiteminin bozulmasın getireceği için anayasaya açıkça aykırıdır. Buna benzeri birçok sakıncalı madde var bu yasa teklifinde” dedi.
Konuyla ilgili diğer yasanın ise “Afet Yeniden İmar Fonu” kurulması ile ilgili olduğunu açıklayan Kaboğlu, burada da kurulacak fonun denetiminin Meclis’ten kaçırıldığını belirtti. “Niçin meclis denetimine kapalı, nereden gelecek bu paralar, bugüne kadar deprem yardımı olarak toplanan paralar nereye harcandığı nasıl harcandığı bilinmediği için haklı olarak biz bunları sorguladık.”
CBK 126 ile “yeniden imar fonu” arasındaki ilişkiyi sorgulamak gerektiğini belirten Kaboğlu, “Çünkü bu CBK 126’nın bir ayı doldu. İki ay sonra yürürlükten kalkacak, Meclis uzatma kararı almazsa, bu durumda hangi yasa uygulanacak, CBK 126 mı yoksa 7269 yasa mı uygulanacak? Bunların cevabı yok” dedi. Gerek CBK 126 gerek Yeniden İmar Fonu yasası ve diğer yasaların Türkiye’nin bir afetler memleketi olduğu gerçeğine denk düşmediğini belirten Kaboğlu, kaderci yaklaşımdan arınmak, bilimsel yaklaşmak ve Türkiye bütününde afet yönetim yasasını bütünleşik bakış açısından hazırlamak gerektiğini her vesileyle ortaya koymak gereğinin altını çizdi.
HABER MERKEZİ
