Türkiye’de yer fıstığı üretiminde Adana ve Osmaniye’nin ardından 3’üncü sırada yer alan Şirnex’ın Siopiya (Silopi) ilçesinde hasat başladı. 2006’da Rihanî köyünde 200 dönümlük alanda başlayan yer fıstığı üretimi 2024’te 82 bin dekar alana yayılan yer fıstığının hasadına başlayan çiftçiler, emeklerinin karşılığını alamamaktan şikayetçi. 2023’te dekar maliyeti 10 bin TL, satış fiyatı 42 TL olan fıstığın; 2024’te dekar maliyetinin 15 bin TL’ye yükselmesi, fiyatının ise 32 TL’ye düşmesi, çiftçiyi memnun etmedi.
MALİYET ARTTI, FİYAT DÜŞTÜ
Bu yıl 500 dekar alanda yer fıstığı eken çiftçi Küvi Alpkan (54), yer fıstığı için yılın 12 ayı uğraştıklarını belirterek, yılın ilk aylarından toprağı havalandırmak için sürdüklerini, Nisan ve Mayıs aylarında yer fıstığını ektiklerini ifade etti. Eylül Eylül-Ekim ayında ise hasada başladıklarını anlatan Alpkan, sürecin dönüm başı 13 bin TL maliyet olarak kendisine yansıdığını belirterek, “Bir dönüme ortalama 5-6 kilo tohum ekilir. Bu yıl bir kilo tohumu 130 TL’ye aldım. Yine sadece bir ton gübreyi 21 bin TL’ye aldım. Bunun yanında ilaçları sulaması, işçiliği derken maliyet artıkça artıyor” ifadelerini kullandı.
Yer fıstığı ürününü hasat edene kadar bin 200 yevmiye işçi çalıştırdığını dile getiren Alpkan, 6 saat çalışan bir işçinin ortalama 550 TL aldığını söyledi. Bazı iş bölümlerinde ise bin TL işçi yevmiyesi verdiğini kaydeden Alphan, enflasyonun girdi maliyetlerini arttırdığını kaydetti.
‘KAR ETMEYİ BIRAKTIK ZARAR ETMEYELİM YETER’
Tarlasında çalıştırdığı bir traktörün fiyatının 3 milyon TL olduğunu söyleyen Alpkan, çiftçinin ekemeyecek duruma geldiğini dile getirerek, borçlardan dolayı çiftçinin belirlenen fiyatın altında ürünlerini satmak zorunda tüccarlara satmak zorunda kaldığını söyeldi. Alpkan, “Bunca masraf ettik, tarladan 150-200 ton civarında hasat aldık. Fıstığın kilosu bu yıl 25 TL olarak belirlendi. Fiyatlarda yükselme olmazsa gelecek yıl ekemem. Çünkü girdi maliyeti aldı başını gitti. Geçen yıl fıstığın kilosun 48 TL’ye kadar sattık, bu yıl ise artan maliyetlere rağmen kilosu 25 TL’ye düştü. Çünkü çiftçi desteklenmiyor, bunun yerine yurtdışından alınıyor. Böylelikle buradaki çiftçi ekemez hale getiriliyor. Son iki yıldır aynı zamanda buğday ve arpa da ekiyoruz. Onlarda da durum aynı. Yatırdığımız masrafı çıkaramıyoruz. Çiftçiyi biraz çevirecek olan yerfıstığıydı, fakat o da bu yıl para etmiyor. Kar etmeyi kenara bıraktım sadece zarar etmek istemiyorum” diye konuştu.
‘DEVLETİN DESTEKLEMESİ GEREKİYOR’
Yer fıstığı ürünün tüccarların insafına terk edildiğini söyleyen Alpkan, “Tüccarlara yurtdışından ürün getirilmesinin kısıtlanması gerekiyor. Bunun yerine bizim ürünleri alıp yurtdışına götürsünler. Devletin çiftçiyi koruması ve desteklemesi gerekiyor. Şu an her şeyi tüccarlar belirliyor. Çünkü devlet bu ürünü çiftçiden almıyor. Çiftçi tüccarın insafına kalmış” ifadelerini kullandı.
GEÇİNEMİYORLAR
Mevsimlik iş için Silopiya’ya gelen ve yer fıstığı eleme işini yapan Salih Karagül de fiyatlardan yakındı. Adana’dan Silopiya’ya geldiğini belirten Karagül, emeklerinin karşılığını alamadıkları için zor şartlar altında çalıştıklarını söyledi. Karagül, “100-200 dönüm eken küçük çiftçi bitti. Benim Adana’da 100 dönüm arazim var, ama durumum bitik. Her şey borç. Aldığımız ürünler ateş pahası ama sattığımız mahsul ise para etmiyor. Artık çok zor şartlarda geçiniyoruz. Çocuklarımız Adana’da bırakıp buraya gelmek durumunda kaldık” dedi.
Yaptıkları işin taban fiyatının belli olmadığını belirten Karagül, “8 yıldır bu işi yapıyoruz. Sezon başında Adana’da çalışıyoruz. Adana’da hasat bitince Silopi’ye geldik. Tarla sahibi yer fıstığını tarladan toplayıp harmana getiriyor. Bizlerde burada patos, traktör kullanarak elemesini yapıyoruz. Yer fıstığını taş, toprak ve otlardan ayırıyoruz. Bu iş için taban fiyat daha belli değil. Tarla sahibi ürünü satınca taban fiyat belirleniyor” diye konuştu.
Ömer Akın / MA
