Dünyanın yaş kayısı ihtiyacının yüzde 25’ini, kuru kayısı ihtiyacının ise yüzde 85’ini karşılayan Meletî’de, 12 Nisan’da hava sıcaklıklarının mevsim normallerini altına düşerek eksi 12-17 dereceye kadar seyretmesi çağla açmaya başlayan kayısı ağaçlarını vurdu. Ülkede yaş kayısının yaklaşık yüzde 50’sinin, kuru kayısının ise yüzde 95’inin üretildiği kentte yaşanan zirai don, tarihte ilk kez kayısı rekoltesindeki beklentiyi sıfıra düşürdü. Sıcaklıkların mevsim normallerinin üstünde seyretmesiyle erken çiçek açan kayısı ağaçlarının sürgün, yaprak ve gövdeleri, gelen ani donla yandı. Ağaçların, gövde, yaprak ve sürgünlerinde donun neden olduğu yanmanın getirdiği kararmaların gözle görülebildiği kentte, artan üretim maliyetlerinin yanında gelen zirai don, çiftçileri zor durumda bıraktı. Kentteki üreticiler yaşadıkları felaketi 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depreme atıfta bulunarak olayı “2’nci deprem” olarak nitelendirdi.
Merkez Battalgazi ilçesi kırsal Zekan mahallesinde üreticilik yapan Hüseyin Yılmaz (54), ilk kez böyle bir felakete tanıklık ettiğini söyledi. Yılmaz, “Beklentimiz zararların karşılanması. Ağaçlar büyük zarar gördü, sadece bu yılın ürünü yanmadı, gelecek yılında ürünleri yandı. Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS) ve ya sigortası olan ya da olmayan herkese destekleme yapılması lazım. Ağaçlar 10-15 gün içinde filizlenmese ağaçların öldüğü anlamına gelir. Ürünlerden vazgeçtik, ağaçları kaybedebiliriz. Sadece Malatya’da değil, birçok ilde don olayı var. Malatya’da tek geçim kaynağı kayısı, başka alternatif ürün yok. Ağaçları kesersek ne yapacağız bilmiyorum. Bu felaketten sadece kayısı üreticisi değil, toplayan, piyasa yapan, nakliye yapan yüz binlerce kişi etkilendi” diye konuştu.
UMUTLAR SENEYE BIRAKILDI
Serîncê kırsal mahallesinde üreticilik yapan Ali Gelgeç de (55) yaşananları felaket olarak adlandırarak, “Bu felaket 6 Şubat 2023 depreminden sonra yaşadığımız en büyük felaket. Şimdiye kadar böyle bir şey görmedik. Geçtiğimiz yıllarda bazı bölgelere don olurdu, ancak bu sefer çok geniş bir coğrafya ve yüzde yüz etkilenme söz konusu. Sadece Malatya değil, birçok yerde benzer felaket söz konusu. Eskiden tütün ekerdik, pancar vardı, ancak şuan o alternatif ürünümüz de yok. Herkesin tek geçim kaynağı olan kayısıya yüzde yüz don vurdu. Bu yüz binlerce insanı etkiledi. En çok mağdur olan üreticiler oldu. Tek umudumuz ağaçların gelecek sene ürün vermesi. Yetkililer bu felaket ile karşı karşıya kalan üreticilerin borçlarını ertelemeli ve destekleme vermeli. Yaklaşık 300 bin TL zararım söz konusu” ifadelerini kullandı.
TEK GEÇİM KAYNAĞI KAYISI
Aynı mahallede üretici olan Mehmet Yeşilçayır (73), 200 ağacının soğuktan yandığını belirterek “Bu affettir. 73 yaşındayım, daha öncede benzer durumlar oldu don vurdu, ama hiç bu kadar zarar vermedi. Kayısı Malatya’nın tek geçim kaynağı. Sadece çiftçiler değil, birçok kişi geçimini kayısıdan sağlıyor. Biz üreticiler olarak gübre verdik, ilaç verdik, ama ürün yandı. Herkes ortalama 70-80 bin TL masraf yaptı. Dal kurusa kesmemiz lazım. Ağaçlar 20-30 yıllık ağaçlar. Çözüm yetkililerin üreticiyi desteklemesi” şeklinde konuştu.
Yazihan ilçesi Balaban kırsal mahallesinde 15 yıldır kayısı üreticiliği yapan Muharrem Özbey (51), yüksek tarımsal girdi fiyatlarına dikkati çekerek “Zararımız çoktur. Şimdiye kadar 200 bin TL masraf yaptım, seneye yetişmesi için en az 200 bin TL daha masraf yapacağım. Bazı ağaçları kesmek zorunda kalacağım. Soğuktan dolayı bazı ağaçlar artık kendine gelmez. Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) var. Devlet yüzde 70 destekliyor. Ama primi çok yüksek olduğu için ve gücümüz yetmediğinden tam paket yapamıyoruz. Tam paket yapamadığımız için bir destek alamıyoruz. Üreticilere güven vermediği için kimse bu sigortayı yapmıyor, yapamıyor. Zirai dondan öncede sorunlarımız vardı. Üreticilerin zararları karşılanmalı ki gelecek yıl için üretim yapabilsin” diye belirtti.
TALEB FAİZSİZ KREDİ
Meletî merkez ilçe Battalgazi’de yaklaşık 30 yıldır kayısı üreticiliği yapan Ali İlker Çıplak (55), üreticinin talebinin faizsiz kredi olduğunu dile getirerek, şunları dile getirdi: “Benim yaklaşık 500 ağacım var, ama bir tane kayısı vermeyecek. Gelecek senede vermeyebilir. Bir destekleme olmaz ise kayısı üreticisi biter. Geçen yıllarda rekolte düşüktü, işçilik ücretleri yüksekti. Gübre, ilaç fiyatları fahiş bir şekilde arttı. Sıkıntılar zaten vardı, zirai don ile bu sıkıntılar büyüdü. Buralarda hayvancılık yok. 30 yıl önce buralarda pancar, ayçiçeği üretiliyordu, ancak zamanla bitti. Şimdi de kayısı bitme noktasında. Üreticiler kazanmıyor, aracılar kazanıyor. Malatya’nın milletvekilleri yaşanan bu sorunu gündeme getirmiyor. Binlerce kişi çevre illerden gelip burada kayısı topluyordu ama bu yıl hiç biri gelemeyecek. Onlarda mağdur oldu”
MA / Emrullah Acar
