Tütün ve tütün mamullerinin 2002’de yılında özelleştirilmesi ve üretiminin kısıtlanması nedeniyle sayıları gittikçe azalan tütün üreticileri zor günler yaşıyor. Tütün ve mamullerinin özelleştirilmesiyle tütün piyasası yüzde 90 oranında yabancı şirketlerin elinde geçerken tütününü kendisi eken kişilerin bunu satmasının önüne geçmek için 2017 yılında 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yapılan düzenleme ile Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan “yetki belgesi” alma şartı getirildi. Yetki belgesini alamayan üreticilerin tütün ticareti yapması tamamen yasaklandı. Fakat gelen tepkiler nedeniyle Haziran 2020’ye kadar ertelenen yasa 2020’de yürürlüğe gireceği dönemde gelen tepkiler nedeniyle 1 yıl daha ertelendi.
TİRŞİKÇİ KAPİTALİSTLER
1 Temmuz 2021 tarihinde yürürlüğe giren yasaya karşı Malatya ve Adıyaman gibi kentlerde binlerce tütün üreticisi eylem başlatmış ve yolları ulaşıma kapatmıştı. “Tirşikçî kapitalistlere hayır” sloganıyla herkese seslerini duyurmayı başaran tütün üreticilerine polis ve askerler müdahale etmiş, kimileri de gözaltına alınıp tutuklanmıştı. Protestolardan sonra 6 ay daha ertelenen yasa Ocak 2022’de yeniden yürürlüğe girecek. Bu yılın hasadı olan tütünü toplayan üreticiler, yapraklarını iplere geçirerek tütünü kurutmaya bıraktı. Tütün üretim merkezlerinden biri olan Adıyaman’ın Xisor Bölgesi’ndeki köylerde kadınların büyük emeğiyle tarladan toplanıp evlere getirilen tütünler, yine kadınların emeğiyle iplerden geçirilip güneşe kuruması için bırakılıyor. Kadınlar, 8 ay boyunca tütün için emek verdiklerini, yasağın getirilmesi halinde aç kalacaklarını belirterek, yasanın yürürlükten kalkmasını istiyor.
TEK GEÇİM KAYNAĞI TÜTÜN
Dardağan köyünde tütünleri kurutmak için ipe geçiren Siti Taştan, mevcut yasanın uygulanacak olmasıyla üreticilerin epey zorlanacağını söyledi. Tütünün zaten para etmediğini belirten Taştan, “Tek geçim kaynağı tütündür. Halkımız açtır. Tütün ekip biçmezsek mecbur başka kentlere işçi olarak çalışmaya gideceğiz” dedi.
100’DEN 25 TL’YE DÜŞTÜ
İlkbaharla birlikte tütün tohumlarını toprağa attıklarını dile getiren Taştan, “Tohumlar şitil (fide) haline geldiğinde söküp tarlada ekiyoruz. 8 ay boyunca çapasından sulamasına kadar tarlada kadınlar çalışıyoruz. Çalışmamızla sondaj parasını dahi çıkaramıyoruz. Bu yıl 1-2 ton tütün toplayabildik. Tütün fiyatı da geçen sene 100 TL iken bu sene 25 TL’ye kadar düştü. Kadınlar olarak sulamayı, çapayı, ekim ve dikimi yapıyoruz ama bir türlü bunun karşılığını alamıyoruz” diye ifade etti.
‘AÇLIKTAN ÖLÜRÜZ’
Tütün masraflarının da bu yıl aşırı derecede arttığına vurgu yapan Taştan, “Gübredir, mazottur hep iki katı artmış. 3 yıldır tütünümüz evde kalıyor. Çalışmaktan elimizi, elbiselerimizi yıkayacak zaman dahi bulamıyoruz. Malatya’da kayısısı Pazarcık ve Antep’te fıstık var. Bizim de sadece tütünümüz var. Tütün kayısı ve fıstık gibi yenilmiyor. Bunları satamazsak açlıktan ölürüz” ifadelerini kullandı.
EMEK VEREN KADINLAR
Tütünün zahmetinin çok, kazancının az olduğunu ifade eden Sultan Taştan da gece gündüz çalıştıklarını ama emeklerinin boşa gittiğini söyledi. Tütünde en büyük emeği kadınların verdiğini belirten Taştan, “Kadınların emekleri boşa gidiyor. Bahardan başlayıp yılsonuna kadar emek veriyoruz. Ama 8-9 ay verdiğimiz emek boşa gidiyor” diye konuştu.
AŞAMALARI
Tütünün içilebilir noktaya gelinceye kadar 4-5 aşamadan geçtiğinin altını çizen Taştan, şöyle devam etti: “İlk başta tütünü tohum olarak ekiyoruz. Ardından fide haline geldiğinde çıkartıp tarlaya ekiyoruz. 3-4 ay tarlada emek veriyoruz. 7’nci ayla birlikte olgunlaşmaya başlıyor. Olgunlaşan yaprakları koparıyor, ardından eve getirip ipten geçiriyoruz. İpten geçirilen tütünleri asıp güneşe bırakıyoruz. Kuruyan tütünleri bu sefer makineye verip kesiyoruz. Bu şekilde tütün içme noktasına geliyor.”
1 Ocak’ta yeniden yürürlüğe girecek olan tütün yasasına değinen Taştan, “Bu tütünümüz elimizde kalırsa aç kalırız. Zaten tütünden başka burada bir şey yok. İhtiyaçlarımızı hep bundan kazanıyoruz. Yaşantımız tütüne bağlı, olmazsa yaşayamayız. Tütünün serbest olmasını istiyoruz” ifadelerini kullandı.
KIŞLIK İHTİYAÇLARI KARŞILAYAMIYORLAR
Verdikleri emeğin karşılığını hiçbir zaman alamadıklarını dile getiren Sultan Tekçe, motora verdikleri parayı dahi zor çıkardıklarını söyledi. Tütün yasağının gelmesi durumunda bunu bile çıkaramayacaklarını dile getiren Tekçe, “Her şey çok pahalı olmuş. Bir kilo çay almakta bile zorlanıyoruz. Çocuklarımıza bir çift ayakkabı alırken bile zorlanıyoruz. Kışlık ihtiyaçlarımızı alamıyoruz. Bir torba gübre 300 TL olmuş. Bir kilo buğday 5 TL 20 Kuruş olmuş” dedi.
‘ÇAREMİZ KALMADI’
Yasağın gelmesi halinde çok zorlanacaklarını dile getiren Tekçe, “Tütün tek geçim kaynağımız. O da olmazsa biz ne yapacağız? Siz gazetecilerden başka sesimizi duyuracak kimse de yok. Bu olmazsa çoluk çocuğumuzu alıp bir dağa çıkalım. İnsan aç olduğunda ne yapar? Tütün yok, gübre pahalı, buğday pahalı, mazot pahalı… Ne yapalım siz söyleyin?” diyerek tepkisini dile getirdi.
Ferhat Çelik – Müjdat Can / MA
