Artemêt ilçesinde, 3 bin yıllık Şamran Kanalı ile sulanan tarihi Ermeni bahçeleri önce kurutuldu ardından yapılaşmaya açıldı. Binaların yükseldiği bahçeler yok olmakla karşı karşıya kaldı.
Wan’ın Artemêt (Edremit) ilçesinde, 3 bin yıllık Şamran Kanalı ile sulanan tarihi Ermeni bahçeleri, son üç yılda suyun kesilmesi nedeniyle bahçeleri kuruttu. Dönemin kayyım yönetiminin aldığı karar sonucu suyun akışının durdurulması, bölgedeki yüzlerce yıllık meyve ağaçlarının kurumasına ve tarihi bahçelerin yok olmasına yol açtı. 3 yıl boyunca sulanmayan bahçelerden geriye kurumuş ağaçlar ve bahçeler kaldı.
Yaklaşık 56 kilometre uzunluğundaki Şamran Kanalı, Wan’ın 15 bin hektarlık yeşil alanının temel su kaynağı konumunda bulunuyor. Son dönemlerde bahçelerde artan imar ve inşaat kaynaklı tahribat, hem bölgenin doğal yapısını hem de kültürel mirasını tehdit ediyor. Suların kesilmesinin yanında bahçeler, hızla artan yapılaşma projeleri nedeniyle de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bahçeler aynı zamanda Ermeni halkının kültürel izlerini taşıyor.
GELENEKSEL SULAMA YÖNTEMİ GÜNÜMÜZE TAŞIDI
Bu bahçeler, bölgedeki Ermeni halkının sadece geçim kaynağı değil, aynı zamanda sosyal yaşamlarının merkeziydi. Üzüm bağları, meyve ağaçları ve sebze alanları bakımından zengin olan bu bahçeler, geleneksel sulama yöntemleriyle uzun yıllar boyunca varlıklarını sürdürdü. Aynı zamanda bu bahçeler, Artemêt’in sosyal yapısını şekillendiren, ailelerin bir araya geldiği ve kültürlerin yaşatıldığı alanlar olarak kabul edilirdi.
1915’teki Ermeni Soykırımı ile birlikte Ermeniler katledildi ve bu topraklardan sürüldü. Onlardan geriye kalan bahçeler de günümüze kadar korundu. Ancak son 3 yıldır bölgeye su verilmemesi ve kentte artan yapılaşma nedeniyle bahçeler yok olmaya başladı. Bu tarihi bahçeler, yeni inşaat projelerinin hedefi haline gelmiş durumda. Bahçelerin olduğu bölgede beton yapılan hızla yükselirken, önlem alınmadığı takdirde yok olacağı kaydedildi.
Ancak ilçe de hızla yayılan yapılaşma ile birlikte bahçelerin olduğu hektarlık alanların yerine beton evler inşa edilirken, artan yapılaşma ilçeyi betonlaştırıyor.
MA / Zeynep Durgut
