4 Eylül’de Nepal hükümeti, Facebook, Instagram, YouTube, WhatsApp, X, Reddit ve LinkedIn’in de aralarında bulunduğu 26 sosyal medya platformunu, kayıt şartını yerine getirmedikleri gerekçesiyle erişime kapattı. Yetkililer kararın “sahte haber ve çevrimiçi dolandırıcılıkla mücadele” amacıyla alındığını savundu. Kamuoyunda bu adım ifade özgürlüğünü kısıtlama girişimi olarak algılandı. Ülkenin büyük bir kısmını oluşturan gençler, günlük iletişimden eğitime, küçük işletmelerin satış ve tanıtımına kadar hayatın birçok alanının sosyal medya üzerinden yürütülmesi nedeniyle yasağın gündelik yaşamı felce uğrattığını dile getirdi.
Öfkenin en güçlü şekilde dile getirildiği kesim, kendilerini “Z kuşağı” olarak tanımlayan öğrenciler ve genç işsizler oldu. Yüksek işsizlik, kayırmacılık ve kronikleşmiş yolsuzluk nedeniyle zaten umutsuzluk içindeki bu kuşak, yasağı bir kıvılcım olarak görerek sokaklara döküldü. Ellerinde “yolsuzluğa hayır” yazılı pankartlarla parlamento binasına yürüyen protestocular, yalnızca yasağın kaldırılmasını değil, aynı zamanda ayrıcalıklı siyasi elitlerin yaşam tarzına ve ekonomik eşitsizliklere son verilmesini talep etti. BBC ve Reuters, eylemleri “Gen-Z protestoları” olarak tanımlarken, Katmandu duvarlarına sprey boyayla yazılan “Gen-Z” grafitileri hareketin sembolüne dönüştü.
POLİSİN SERT MÜDAHALESİYLE CAN KAYBI ARTTI, HASTANELER YARALILARLA DOLDU
Gösteriler kısa sürede yalnızca Katmandu ile sınırlı kalmayarak Pokhara, Lumbini ve Itahari gibi büyük kentlere de yayıldı. Başkentte binlerce kişinin parlamento ve bakanlık binaları önünde toplanmasıyla tansiyon yükseldi. Güvenlik güçleri kalabalıkları dağıtmak için tazyikli su ve göz yaşartıcı gazın yanı sıra plastik mermilere başvurdu, ancak bazı noktalarda gerçek mühimmat da kullanıldığına dair tanıklıklar ve doktor raporları gündeme geldi. Bu müdahaleler sonucu şehir merkezlerinde panik yaşanırken, birçok bölgede cadde ve meydanlar adeta savaş alanına döndü. Sağlık Bakanlığı, ülke genelinde can kaybının 30’a yükseldiğini, yaralı sayısının ise 1.033’e ulaştığını açıkladı. Özellikle Katmandu’daki Tribhuvan Üniversitesi Hastanesi ve büyük şehirlerdeki devlet hastaneleri yaralı akını nedeniyle kapasite sınırına dayandı.
Hastanelere kaldırılanların çoğu gençlerden oluştu ve yaralanmaların büyük bölümü mermi izleri, kafa travmaları ve gaz kapsüllerinden kaynaklanan kırıklarla ilişkilendirildi. Doktorlar, çok sayıda hastada doğrudan ateşli silah yaralanmalarına rastlandığını ve bu durumun güvenlik güçlerinin orantısız güç kullandığının göstergesi olduğunu belirtti. İnsan hakları örgütleri de aynı noktaya dikkat çekti. Uluslararası Af Örgütü, güvenlik güçlerini “ölümcül güç kullanmakla” suçlayarak Nepal hükümetine çağrıda bulundu; protestolarda yaşanan ölümler ve yaralanmalarla ilgili bağımsız, tarafsız ve uluslararası standartlara uygun bir soruşturma başlatılmasını istedi. Ayrıca Birleşmiş Milletler’den gelen açıklamalarda da hem can kayıplarından duyulan derin üzüntü hem de gerilimin tırmandırılmaması için tüm taraflara itidal çağrısı öne çıktı.
PROTESTOLARDA BİRÇOK RESMÎ YAPIDA YANGIN VE HASAR MEYDANA GELDİ
Protestoların şiddeti arttıkça öfkenin hedefi devletin kalbi oldu. Katmandu’da binlerce gösterici parlamento binasının önünde barikatları aşarak kompleksi ateşe verdi. Federal Yüksek Mahkeme’nin binası da saldırılardan nasibini aldı. Nepal Kongre Partisi’nin Sanepa’daki merkez ofisi tahrip edilirken, Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli’ye ait iki konut da öfkeli kalabalık tarafından ateşe verildi. Yangınlar kısa sürede büyüyerek hem tarihi hem de sembolik açıdan önemli yapıların ağır hasar görmesine neden oldu. Bu olaylar, protestoların artık yalnızca sokak gösterileri olmaktan çıkıp doğrudan devlet kurumlarını hedef alan geniş çaplı bir isyana dönüştüğünün göstergesi oldu.
Şiddet dalgası Katmandu ile sınırlı kalmadı. Tribhuvan Uluslararası Havalimanı, göstericilerin bölgede toplanması ve hükümete ait araçları ateşe vermesi üzerine güvenlik gerekçesiyle yaklaşık 24 saatliğine kapatıldı. Pokhara’da turistik otellerde ve resmi kurumlarda yangınlar çıktı, Lumbini’de ise yüzlerce kişi sokaklarda barikatlar kurarak kamu binalarını kundakladı. Bu saldırılar ülke genelinde ulaşımın ve kamu hizmetlerinin aksamasına yol açarken, hükümetin kriz yönetim kapasitesi ciddi şekilde tartışılır hale geldi. Göstericilerin hedef aldığı binalar, yalnızca fiziksel birer yapı değil, aynı zamanda Nepal devletinin otoritesinin simgeleri olarak görülüyordu.
BAŞBAKAN OLİ İSTİFA ETTİ, CUMHURBAŞKANINDAN İTİDAL ÇAĞRISI
Artan sokak baskısı, devlet binalarına yönelik saldırılar ve uluslararası toplumdan gelen tepkiler sonunda Başbakan Khadga Prasad Sharma Oli, görevinden ayrıldığını açıkladı. Hükümetin en tartışmalı isimlerinden biri olan Oli, protestoların başlamasından bu yana kamuoyunun hedefindeydi. İstifa kararı, ülkede tansiyonu düşürmeye yönelik bir hamle olarak görülse de, meydanlarda toplanan kalabalıkların öfkesini yatıştırmaya yetmedi. Oli’nin istifasının hemen ardından İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ramnath Adhikari ve Su Tedarik Bakanı Pradeep Yadav da görevlerinden ayrıldıklarını duyurdu. Bu gelişme, hükümetin dağılma sürecine girdiğinin en somut göstergesi olarak değerlendirildi.
Cumhurbaşkanı Ram Chandra Paudel, yaşanan gelişmeler üzerine halka seslenerek mevcut hükümetin istifasına rağmen anayasal düzenin korunduğunu vurguladı. Yeni bir kabine kurulana kadar mevcut bakanlar kurulunun geçici olarak görevine devam edeceğini duyuran Paudel, tüm vatandaşlara “itidal” çağrısı yaptı. Cumhurbaşkanı, siyasi aktörleri diyalog masasına davet ederken, ülkenin barışçıl yollarla yeniden istikrara kavuşabilmesi için herkesin sorumluluk alması gerektiğini söyledi. Paudel’in bu açıklamaları, protestocuların taleplerine doğrudan yanıt vermese de, devletin otoritesinin tamamen çökmemesi adına kritik bir güvence olarak görüldü.
CEZAEVLERİNDE KAOS: 13 BİNDEN FAZLA MAHKUM KAÇTI
Protestoların yarattığı kaotik ortam sadece sokaklarda değil, cezaevlerinde de etkisini gösterdi. Nepal polisi, ülke genelindeki 25’ten fazla hapishaneden toplamda 13.500’den fazla mahkumun firar ettiğini açıkladı. Bazı cezaevlerinde öfkeli kalabalıkların baskın düzenleyerek binaları ateşe verdiği, güvenlik kapılarının kırıldığı ve gardiyanların saldırıya uğradığı bildirildi. Yangınlar nedeniyle binlerce mahkumun kapılar açıldığında kendilerini dışarı atarak kaçtığı, firarların özellikle Madhesh ve Nawalparasi bölgelerinde yoğunlaştığı belirtildi. Bu durum, yalnızca protestoların değil, aynı zamanda ülke çapında kamu düzeninin de hızla çöküşe geçtiğini gösterdi.
Firar eden mahkumlarla güvenlik güçleri arasında yer yer şiddetli çatışmalar yaşandı. Bazı bölgelerde polisin ateş açması sonucu ölü ve yaralıların olduğu bilgisi geldi. Yetkililer, firar eden mahkumların önemli bir kısmının ağır suçlardan hüküm giymiş kişiler olduğunu ve bu kitlesel kaçışın ülkenin iç güvenliğini ciddi biçimde tehdit ettiğini vurguladı. Ordu birlikleri sınır bölgelerinde önlem alırken, polis ekipleri firar eden mahkumları yakalamak için operasyonlarını sürdürüyor. Ancak mahkumların bir bölümünün Hindistan sınırına doğru kaçtığı, bazılarının da protesto kalabalıklarına karışarak izlerini kaybettirdiği öne sürüldü. Bu gelişmeler, hükümetin kriz yönetim kapasitesini daha da tartışmalı hale getirdi.
ORDU SOKAĞA İNDİ: BARIŞ ÇAĞRISIYLA BİRLİKTE GÜÇ GÖSTERİSİ
Genelkurmay Başkanı Ashok Raj Sigdel, televizyon ve sosyal medya aracılığıyla halka seslenerek “ulusal birlik, barış ve diyalog” çağrısında bulundu. Sigdel, ordunun görevinin halkla karşı karşıya gelmek değil, düzeni yeniden tesis etmek olduğunu belirtti. Ancak aynı açıklamada, mevcut şiddet dalgasının ülke için büyük bir tehdit oluşturduğunu vurgulayarak protestocuları itidale davet etti. Sigdel’in mesajı, bir yandan askerin siyasi çözümden yana olduğu izlenimini verirken, diğer yandan protestoların kontrol altına alınmadığı takdirde ordunun daha sert müdahalelere girişebileceği ihtimalini de ima etti.
Çağrının ardından Katmandu sokaklarında yoğun askerî hareketlilik yaşandı. Parlamento binası çevresinde, hükümet binalarının önünde ve ana arterlerde askeri birlikler devriye gezmeye başladı. Zırhlı araçların şehrin kritik noktalarında konuşlandırıldığı görüldü. Ordu yetkilileri, “yağmacı” olarak tanımladıkları onlarca kişiyi gözaltına aldıklarını duyurdu. Bu gelişme, güvenlik boşluğunun ordunun doğrudan devreye girmesiyle doldurulmaya çalışıldığını gösterdi. Katmandu’daki bu manzara, halkın bir kısmında güven duygusu yaratırken, bazı kesimlerde ise askerin siyasete doğrudan müdahil olabileceği endişesini artırdı.
GENÇLERİN TALEBİ: ERKEN SEÇİM VE YOLSUZLUĞA SON
Protestoların odağında yalnızca sosyal medya yasağı değil, yıllardır devam eden yapısal sorunlar da bulunuyor. Gösterilere öncülük eden gençler, erken seçim yapılmasını, siyasal elitlerin hesap vermesini ve devlet kurumlarına sızmış yolsuzluk ağlarının son bulmasını talep ediyor. Sokaklarda taşınan pankartlarda “adil seçim”, “yolsuzluğa hayır” ve “Gen-Z değişim istiyor” sloganları dikkat çekiyor. Öğrenciler ve genç işsizler, mevcut siyasi partilerin artık toplumun beklentilerine cevap veremediğini, dolayısıyla ülkenin geleceğini yeni bir siyasi anlayışın şekillendirmesi gerektiğini vurguluyor.
Bu taleplerin somutlaştığı en dikkat çekici öneri, protestocuların geçici başbakan olarak eski Yargıtay Başkanı Sushila Karki’yi önermesi oldu. Karki, yolsuzlukla mücadeledeki kararlı tavrı ve bağımsız yargı kimliği nedeniyle geniş kesimlerin güvenini kazanmış bir isim olarak öne çıkıyor. Ancak anayasal süreçte böyle bir geçişin nasıl işleyeceği, kimin yetkilendirme yapacağı ve ordunun bu süreçte nasıl bir rol üstleneceği hâlâ belirsizliğini koruyor. Uzmanlar, kapsamlı bir ulusal uzlaşı hükümeti kurulmadığı takdirde Nepal’in uzun süreli bir siyasi istikrarsızlık dönemine sürüklenebileceği uyarısında bulunuyor.
HABER MERKEZİ
