İnsan hakları savunucusu Aydın Aydoğan, Cumartesi Anneleri’nin 25 Ağustos 2018 tarihinde Galatasaray Meydanı’nda gerçekleştirmek istediği 700’üncü hafta eyleminde polis saldırısına maruz kaldı. Saldırı sonucu Aydoğan’ın kolu kırıldı ve vücudunun çeşitli yerlerinde kalıcı hasar meydana geldi.
Aydoğan, yaptığı suç duyurusundan sonuç çıkmaması üzerine Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurdu. AYM, başvuruya dair “ihlal” kararı verdi. Aydın, bunun üzerine dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu hakkında soruşturma açılması talebiyle Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı Parlamenter Bürosu’na başvurdu. Başsavcılık, “Bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile soruşturma açılmasının mümkün olduğu (…)” yanıtı verdi.
Aydoğan, 22 Aralık 2023’de Adalet Bakanlığı’na bağlı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) başvuru yaptı. TİHEK, yetkinin Meclis’te olduğuna işaret ederek, başvuruyu “kabul edilemez” buldu. TİHEK kararı, 23 Eylül’de Ankara 17’nci Bölge İdare Mahkemesi’ne taşındı. Mahkeme, “yetkisiz” olduğunu belirterek, dosyayı Ankara 25’inci İdare Mahkemesi’ne gönderdi. Ankara 25’inci İdare Mahkemesi, bunun üzerine TİHEK’ten savunma istedi.
TİHEK’İN SAVUNMASI
TİHEK, verdiği savunmada, kuruluş amacına değindi. TİHEK, amacının “insan onurunu temel alarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olduğunu” kaydetti. Ayrıca “insan hakları ihlallerini, ayrımcılık yasağı ihlallerini, özgürlüğünden mahrum bırakılanlara ilişkin ihlallere dair resen veya başvuru üzerine inceleme, araştırma, karara bağlama ve sonuçlarını takip etmenin” görevleri arasında olduğunu kaydetti.
Savunmada, görev alanlarını sıraladıktan sonra Aydoğan’ın yaptığı başvurunun kendi görev ve yetki alanında olmadığını savundu. Savunmada, “(…) bahsi geçen gösteriye yapılan müdahale ile ilgili idari sorumluluğu olduğu gerekçesiyle dönemin İçişleri Bakanı hakkında soruşturma açılmasına izin verilmesi talebin ilişkin olup başvuru 6071 Sayılı Kanunu’nun 9’uncu Maddesi’nde kurumun başvuru incelemesi yapacağı alanlar olarak belirtilen ayrımcılık yasağı ve ulusal önleme mekanizması kapsamında değerlendirilmemektedir” ifadelerine yer verildi.
MAHKEMEDEN RET KARARI
Ankara 25’inci İdare Mahkemesi, başvuruya dair kararını açıkladı. Kararda, anayasadaki “Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına vekalet ve bakanlar” başlıklı 106’ncı maddesine işaret edilerek, cumhurbaşkanları ve bakanlar hakkında Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılabileceği kaydedildi.
Kararda, AYM’nin “ihlal” kararı ile TİHEK’in kuruluş amaçlarına da yer verildi. Kararda, “Davacının talebinin dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu hakkında soruşturma açılmasına izin verilmesine yönelik olduğu, söz konusu talebin ise davalı idarenin görev alanına girmediği anlaşıldığından, başvurunun kabul edilemez olduğuna yönelik tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır” denildi. Mahkeme, söz konusu gerekçelerle davayı reddetti.
‘HAK ARAMA CEZALANDIRILMIŞTIR’
Kararı değerlendiren Aydın Aydoğan, TİHEK’in “eşitlik ilkesi” gereği insan hakları ihlallerini resen araştırması gerektiğini vurguladı. Aydoğan, “AYM’nin verdiği hak ihlali kararını örnek göstermeme ve olayın bir insan hakkı ihlali olduğunu belirtmeme rağmen ret kararı verildi” dedi.
Mahkemenin kararının “kabul edilemez” olduğunu söyleyen Aydoğan, “Bahsi geçen davada alınan karar gereği 18 bin TL avukatlık ücretini ödedim. Bu karar ülkede hak aramanın cezalandırıldığını göstermiştir. Oysa biz bedelini yıllardır alanlarda peşin ödüyorduk zaten” diye belirtti.
MA / Ömer İbrahimoğlu
