Ekonomik kriz ve pandemi nedeniyle Van’da son bir yılda bine yakın işyeri kapandı. Borç ve kredilerle ayakta kalmaya çalışan esnaflar ise gelir kaybından dolayı kiralarını dahi ödeyemez duruma geldi. Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası (SMMMO) Başkanı İbrahim Şahin, esnafın zor günler yaşadığını söyledi.
KAR MARJI DÜŞTÜ
Krizin kentte çok ağır bir şekilde hissedildiğini belirten Şahin, bölgenin cari harcamalarla geçindiğini dile getirdi. İş yapamadıkları için esnafın yüzde 70’inin vergi tahakkuklarını yatıramadığını vurgulayan Şahin, kar marjının yüzde 20- 25’ten yüzde 2-3’lere düştüğünü kaydetti. Şahin, “Van gelişmişlik endeksinde son sıralarda olmasına rağmen ciddi yatırımlar yapılmayan bir yer. Sanayi zaten yok. Tarım ve hayvancılık gittikçe bitme noktasına geldi. En önemli gelir kaynaklarından biri olan Kapıköy Sınır Kapısı kapatıldı. Hizmet işletmeleri (otel/ kafe gibi) artmasına rağmen pandemiyle birlikte bunların hepsi kapatılma noktasına geldi. Normalleşmeye geçmese de sıkıntılar devam ediyor. Esnafların hepsi müşterilerimiz ve muhasebe işlerini biz yapıyoruz. Biz bile yüzde 50 -60 arası fakirleştik. İnsanlar para kazanamayınca bize de ödeme yapmıyor” dedi.
YÜZDE 70’İ VERGİ ÖDEYEMİYOR
Esnafa verilen teşviklerin durduğuna dikkati çeken Şahin, “Bizim tahminimize göre, kentte esnafların yüzde 30’u vergisini ödeyebiliyor. Vergi tahakkuklarının yüzde 70’i ödenemiyor; çünkü para yok. Borçları giderek birikiyor. Eskiden esnafın yüzde 20 -25 arasında kar marjları vardı. Bu kar marjları şimdi yüzde 2 -3 kadar düşmüş durumda. Bunun yanında doğu ve batı illeri arasında bir uçurum söz konusu. Kocaeli’de kişi başına düşen gelir ile ilimizde düşen gelir arasında ciddi uçurumlar var. Devlet ciddi anlamda yatırımlarıyla ilgili teşvikler yapmak zorunda” diye belirtti.
HERGÜN ZARAR
İşlerinin gittikçe azaldığını ifade ede Ercan Genç adlı esnaf, kirasını dahi çıkaramadığını söyledi. Aylık 8 bin TL’ye yakın zararının olduğunu ifade eden Genç, kredi çekerek ayakta kaldığını dile getirdi. Genç, “Eskiden ayda 8 bin TL kazanırken şu an 8 bin TL zarar ediyoruz. Esnaf olarak kredi çekmek zorunda kaldık ama çektiğimiz krediyi dahi ödeyemiyoruz. Birikmiş vergi borçlarımızı da ödeyemiyoruz. İş olmadığı zaman hiçbir şey doğru düzgün yürümez. Esnafların rahat bir nefes alması için destek bekliyoruz” diye konuştu.
BORÇLA AYAKTA KALIYORLAR
Herhangi bir destek alamadan ayakta durmaya çalışan bir diğer esnaf Lezgin Aslan, şunları söyledi: “Pandemi sürecinde hep kapalıydım ve hiç çalışmamamıza rağmen kira ödüyorduk. Pandemi sürecinde herkes sıkıntı çekti. Ben, devletten 5 maske haricinde tek bir destek almadım. Herkes kendi adamına destek veriyor. Şuan hem evim hem de dükkanım kira. Dükkanımın kirası 2 bin 300 TL. Kiralarımı ödemek için çevremden borç almak zorunda kaldım. Kredi başvurusu yaptım ama alamdım. Bu süreçte zorluk üstüne zorluk çektik. Gıdayı dahi borçla alıyor ve borçla geçiniyoruz.”
DEĞİŞEN TEK ŞEY KALDIRIM
Ekonomik anlamda bütün esnafın sıkıntı çektiğini dile getiren Nihat Türktam ise işlerinin açıldığı sezonda yol ve kaldırım çalışmaları nedeniyle iş yapamadıklarını ifade etti. VASKİ’nin bütün esnafa yer altı çalışması adı altında fatura kestiğini belirten Türktam, şöyle devam etti: “Pandemi sonrası biraz rahatlayacaktık o da yol ve kaldırım çalışmaları başladı. Van büyük bir inşaat alanına döndü resmen. Pandemide yapılamayan yollar tam her şeyin normalleştiği döneme denk getirildi ve bir hafta sürecek iş neredeyse 3 ay sürdü. Kaldırım taşı dışında hiçbir şey değişmiyor. Vergi borçlarımızı borç ederek yatırdık. Borcu olmayan tek bir esnaf kalmadı.”
Barış Dönmez / MA
