Ekonomik kriz ve sonrasında başlayan koronavirüs (Kovid-19) salgını süreci kapsamında alınan tedbirler özellikle küçük esnafları iflasın eşiğine getirdi. Salgın sürecinde birçok esnaf kepenk indirmek zorunda kalırken, geriye kalanlar ise işsizlikten kaynaklı ne vergilerini ne de işyerlerinin faturalarını karşılayabiliyor.
HİZMET SEKTÖRÜNÜN ETKİSİ
Esnafın yaşadığı sıkıntıları anlatan Van Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (SMMMO) Başkanı İbrahim Şahin, esnafın kazanamadığı bir gelirin vergisini ödediğine dikkati çekti. Pandemi öncesi de esnafın zor bir süreç içerisinde olduğunu kaydeden Şahin, kentte çoğu işletmenin atıl durumda olduğunu söyledi. Şahin, hizmet sektörünün kapalı olmasının esnafı olumsuz etkilediğine işaret ederek, “Özelikle İran’dan gelen talep üzerine çoğu yerde oteller açılmıştı. Ancak bu otellerin çoğu şimdi atıl durumda. Oraya yatırım yapan işletmeciler şu an ciddi sıkıntılar yaşıyor. Kafeteryalar, lokantalar, kahvehaneler bu süreçte ciddi sıkıntı yaşıyor” dedi.
YAPILANDIRILAN BORÇLAR ÖDENEMEYECEK
Şahin, hükümetin pandemi sürecinde vergi borçları olan esnafa dönük açıkladığı yapılandırmanın yeterli olmadığını vurguladı. Şahin, “Evet borçlar yapılandırılacak ama yine ödenemeyecek. Para kazanamayan ve çarkı dönmeyen esnaf bunu neyle ödeyecek? Geçmişte de bunu görmüştük. Yapılandırmaların yüzde 70’i ödenememişti. Esnafların çoğu bizim müşterilerimiz. Çarkları dönmediği gibi para da kazanamıyor. Esnafın kazanamadığı bir gelirin vergisini ödemesi zor. Hükümetin esnafa yeteri kadar katkı sağladığını düşünmüyorum. İşsizlik fonunda bazı şeyler yapıldı. Bazı küçük esnafa kira yardımı yapıldı ama bunlar yeterli değil ki. Esnaflar kaç aydır kapalı. Pandeminin devam etmesi halinde durumun daha kötü olacağını düşünüyorum” diye konuştu.
‘VERGİ ALINMAMALI’
Harç ve diğer vergilerin salgın sürecinde alınmaması gerektiğini söyleyen Şahin, vergi borçlarında da bir affa gidilebileceğini dile getirdi. Şahin, şöyle devam etti: “2020 yılında harçlar ve diğer vergilere 9.11 oranında zam yapıldı. Damga vergisi 38 TL’den 56 TL’ye çıktı. Kira stopajı yüzde yüz 10’a düşmüştü. Bu iyi bir uygulama ama diğer alanların da düşünülmesi lazım. Hiç kazanılmayan dönemlerde vergilerin kesinlikle alınmaması lazım. Esnaflar açıklanan paketlerin kendilerini çok tatmin etmediğini belirtiyor.”
ESNAF: DİRENİYORUZ
Salgın sürecinde işlerinin ciddi anlamda düştüğünü anlatan esnaf Hayrettin Canyüzec de ayakta kalmak için direndiklerini belirtti. Gün geçtikçe yüklerinin arttığını ifade eden Canyüzec, “Hükümetin verdiği kira yardımından da yararlanmadık. Zaten o kadar bir ücret işimize yaramaz. Çaya ve yemeğe verdiğimiz para bin TL’den daha fazla. 4-5 bin TL kira verdiğiniz bir yerde bin TL ile ne yapabilirsiniz? Pandemi öncesinde de iş yoktu. Ama akşam evimize ekmek götürebiliyorduk. Pandemi ile beraber artık tamamıyla işlerimiz kontrolden çıktı. Bazı Avrupa ülkelerinde esnaf ve işçi için destekleyici paketler açıklanıyor. Bizim ülkede destekler harçlık gibi veriliyor. Bu şekilde devam ederse dükkanımızı kapatıp evlerimize çekileceğiz” sözleriyle yaşadıklarını dile getirdi.
TEK TEK KAPANIYORLAR
Esnaf Ulaş Dursun ise, salgın sürecinde küçük esnafın tek tek kapandığına işaret etti. İşsizlikten dert yanan Dursun, şunları söyledi: “Kiralarımızı ödeyemiyoruz. Gıdacısından, fırıncısına ve telefoncusuna kadar birbirimize bağlıyız. Bu süreçte dükkan sahipleri ile kavga edecek duruma geldik. Esnaf olarak ne yapacağımızı şaşırdık. Borç veremiyoruz, borç alamıyoruz. Dışarıdan ürün dahi alamıyoruz. Peşin para olacak ki malzeme alabilesin. O da yok. Dükkanı açmamla birlikte gün içinde 400-500 TL arası giderim var. Elektrik, doğalgaz, kira, yemek giderimiz… Bunlar gittikçe katlanıyor ve biz bitiyoruz.”
Barış Dönmez / MA
