Türkiye’ye getirilen Ukraynalı yetimlerin Antalya’da kaldıkları otelde maruz kaldıkları tecavüz, ihmal ve kötü yaşam koşulları raporlara yansıdı; soruşturmalar ise sonuçsuz bırakıldı.
Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgali sonrasında, Dnipro Bölgesi’nden 510 yetim çocuk, Ukraynalı iş insanı Ruslan Shostak’ın kurucusu olduğu Shostak Vakfı tarafından yürütülen “Savaşsız Çocukluk Projesi” kapsamında geçici olarak Türkiye’ye, Antalya’daki otel ve yerel çocuk koruma kurumlarına yerleştirildi. Ukrayna’daki yetimhanelerde kalan bu çocuklar, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin eşi Olena Zelenska’nın görüşmeleri sonrasında Türkiye’ye getirilmişti. Türkiye’de konaklama ve sosyal hizmetlere erişimin, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın sorumluluğunda olduğu belirtiliyordu.
Ancak, Agos’tan Burcu Karakaş’ın haberine göre Mart 2024’te aralarında Ukrayna Parlamentosu İnsan Hakları Komiseri, Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye UNICEF temsilcilerinin de bulunduğu bir heyetin Antalya Beldibi’ndeki otelde yaptığı teftiş sırasında ihmal ve istismar zinciri ortaya çıktı.
‘TECAVÜZE UĞRADILAR, İNTİHARA KALKIŞTILAR’
Uluslararası araştırmacı gazetecilik ağı OCCRP’nin ulaştığı rapora göre, 11 Ukraynalı yetkilinin imzası bulunan bu rapor, yetim çocukların ihmal edildiğini, psikolojik ve tecavüz maruz kaldıklarını belgeledi. Rapora göre; iki kız çocuğu otel çalışanları tarafından tecavüze uğradı ve hamile bırakıldı. 15 yaşındaki N.’ye otelde aşçı olarak çalışan 23 yaşındaki M., 16 yaşındaki I. ise yine otel aşçılarından 21 yaşındaki S.’nin tecavüzüne uğrayarak, hamile bırakıldı. Tanıkların ve çocukların anlatımlarına göre, Ukraynalı refakatçiler bu durumu bilmelerine rağmen engellemek yerine yardım etti.
Kız çocukları, hamile oldukları anlaşılınca tecavüzü örtbas etmek için Ukrayna’ya gönderildiler. İkisi de Ukrayna’daki sosyal hizmetlerin desteği olmaksızın doğum yaptı. Çocuk yaşta hamile kalıp doğurmak zorunda kalan N. ve I., hayata Ukrayna’da devam etmeye çalışıyorlar. N. gibi, ne vakıftan ne de sosyal herhangi bir destek almayan I., oğlunu dünyaya getirdikten üç ay sonra intihara kalkıştı. I. “O zamanlar hiçbir çıkış yolu göremiyordum. Yaşamak istemiyordum” diyor.
Ukrayna merkezli araştırmacı gazetecilik merkezi slidstvo.info ekibine konuşan çocuklara tecavüz eden aşçı S., hocaların kendilerine yardım ettiğini itiraf etti.
BİR ÇOCUK KAYBOLDU
Raporda, tecavüzün yanı sıra otelde kalan çocuklara yönelik başka ihmaller de tespit edildi. Çocuklar, Ukraynalı eğitimcilerin zalimane muamelesinden şikayetçi oldular; kız çocukları odaları temizlemeye, büyük çocuklar ise engelli ve küçük çocuklara bakmaya zorlandı. Çocuklardan biri otelde kaldığı süre içinde kayboldu ve helikopterle arama kurtarma çalışmaları sonucu sahilde bulundu. Otelde acil durum ve tıbbi bakım hizmetleri mevcut değildi; refakatçiler hasta çocuklara tıbbi işlemleri Ukrayna’daki doktorlarla telefonda görüşerek uyguluyordu.
‘İÇME SUYUNA BİLE ERİŞEMİYORLARDI’
Barınma koşulları uygunsuzdu. İçme suyu kokuyordu ve çocukların her zaman serbestçe içme suyuna erişimi yoktu, temiz çarşaf yetersizdi ve çocuklar kirli battaniyeler altında uyumak zorunda kaldı. 120 çocuğun psikonörolojik bozuklukları olmasına rağmen uygun beslenme sağlanmadı.
‘EK YİYECEK İÇİN ETKİNLİK’
Ukraynalı vakıf ayrıca, proje için para toplamak amacıyla çocukları bağış kampanyalarına dahil ederek onları yetişkinlerin önünde şiir okumaya, şarkı söylemeye ve dans etmeye zorladı. Bu tür kampanyalara katılan çocuklara ek yiyecek, giyecek gibi ayrıcalıklar tanındı. Katılmayı reddedenler cezalandırıldı.
SORUŞTURMALAR KAPATILDI
Çocuk hakları ihlallerine ilişkin Ukrayna makamlarının başlattığı soruşturma, Mayıs 2024’te açılıp Haziran 2025’te delil yetersizliğinden kapatıldı. Ukraynalı eğitmenler, soruşturma kapsamında çocuklardan tecavüzün “rızaya dayalı” olduğunu belirten belgeleri imzalamalarını istedi. Türkiye’de de, Antalya Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’nün suç duyurusuna rağmen, başlatılan soruşturmaya takipsizlik kararı verildi ve bu karara yapılan itirazlar reddedildi.
Hukukçulara göre, yaşanan hamilelikler, kötü muamele ve tıbbi hizmetlere erişim eksikliği, Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme uyarınca, kendi topraklarında bulunan her çocuğa karşı olan pozitif koruma yükümlülüklerini ihlal ettiğini göstermektedir.
Heyetin ziyareti sonrasında “Savaşsız Çocukluk Projesi” Aralık 2024’te sona erdi ve çocuklar ülkelerine gönderildi. Vakfın kurucusu Ruslan Shostak ise yüksek devlet ödülü aldı.
DMM DOĞRULADI AMA HABERİ HEDEF ALDI
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM) tarafından yapılan açıklamada yaşanan olay doğrulanırken haber hedefe konuldu. Yapılan haberin algı içerikli olduğu iddia edildi.
Yapılan açıklama şöyle: “Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle ülkemize tahliye edilen çocuklar, Ukrayna makamlarının bilgi ve yönlendirmesi doğrultusunda, kendi resmî bakım personeli, öğretmenleri, koruyucu aileleri veya aile bireylerinin gözetiminde, Ukrayna makamlarının bilgisi dahilinde Ukrayna menşeili bir vakıf tarafından belirlenen otellere yerleştirilmiştir. Bu süreçte çocukların barınma, beslenme, sağlık, eğitim, hijyen ve güvenlik alanlarındaki temel ihtiyaçlarının karşılanması için ilgili kurumlarla koordinasyon kurulmuş; kendilerine psikososyal destek ve eğitim için gerekli altyapı sağlanmıştır. Çocukların günlük bakımı ve gözetimi ise Ukraynalı görevlilerce sürdürülmüştür. Bununla birlikte toplu yaşam koşullarının doğurabileceği riskler dikkate alınarak, çocukların diğer Ukraynalı çocuklar gibi Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı çocuk kuruluşlarına yerleştirilmesine yönelik teklif, Ukrayna makamlarıyla paylaşılmış ancak bu teklif kabul görmemiştir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Ukraynalı çocukların ülkelerine dönüşünü takiben, iki kız çocuğuna yönelik istismar iddialarından haberdar olmuştur. Çocukların üstün yararı ile iddiaların ağırlığını gözeterek, resmî bir bildirim veya şikâyet iletilmemiş olmasına rağmen Bakanlık tarafından derhal suç duyurusunda bulunulmuş ve adlî süreç başlatılmıştır. Haberde Türkiye’nin çocukların korunmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği yönünde oluşturulmaya çalışılan algı, gerçeği yansıtmamakta ve kamuoyunu yanıltmaya yönelik manipülatif bir dezenformasyon örneği teşkil etmektedir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Ukrayna makamlarıyla iş birliği içinde, ulusal ve uluslararası yükümlülükleri çerçevesinde, savaş mağduru tüm çocukların korunması için gerekli tüm adımları atmayı sürdürmektedir. Kamuoyunun, manipülatif içeriklere itibar etmemesi önemle rica olunur.”
MA
