Kürt sorununun çözümü kapsamında Meclis’te kurulan Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu 13’üncü toplantısı devam ediyor. Toplantıda konuşan Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Eş Genel Başkanları Serhat Çakmak ve Ekin Yeter Moray, yargıda tarafsızlığın sağlanması gerektiğine dikkat çekerek, “umut hakkı”nın demokratikleşmeye yol açacağına işaret etti.
Çakmak, Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı ile beraber halkların, kimliklerin, inançların, cinsiyetlerin ve ekolojinin birlikte yaşayabileceği eşit ve özgür koşulları inşa etme fırsatının geliştiğini vurgulayarak, “Derneğimiz bu fırsatı, ülkenin demokratikleşmesi için oldukça önemli görmektedir. Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana bu ülkede bir siyasi dava ya da politik dava kavramı var. Her ne kadar yasalarda tanımlanmış olmasa da sağcısından solcusuna kadar her bir insan bu kavramın varlığını kabul etmektedir. Farklı dönemlerde farklı kesimler maruz kalsa bile, bu gerçeklik maalesef var. Şêx Seîd yargılamasından Seyîd Riza’ya, 49’lar Davası’ndan 60 Darbesi’ne, 80 Darbesi’ne, 90’lı yıllardaki uygulamaların yarattığı davalara kadar birçok örnek mevcut. OHAL sürecindeki yargılamalar, bu ülkedeki politik dava gerçekliğini gözler önüne sermektedir. Bu kapsamda, bu yargılamaların ayrıca istisnai rejimlerle yürütüldüğünü belirtmekte fayda vardır” dedi.
‘ATAMALAR HUKUK SİYASET İLİŞKİSİNİ ORTAYA KOYUYOR’
Söz konusu yargılamaların, yargı ile siyasal iktidar arasındaki ilişkiyi ve hukuk–iktidar ilişkisini ortaya koyduğuna işaret eden Çakmak, “Bizler, eğer yargının tarafsızlığını ve bağımsızlığını tartışacaksak, politik dava mantığını ve beraberinde getirdiği istisnai yargılama anlayışını da masaya yatırmamız gerekiyor. Bu bağlamda, yasal değişiklikleri de öngören çalışmalarla bu süreci değerlendirmemiz şart.
Ayrıca, yargı tarafsızlığının bir diğer boyutu da, yasalarda düzenlenmiş ancak uygulamada ciddi sorunlar yaratan şekli düzenlemelerdir. Bunun en bariz birkaç örneği, Anayasa Mahkemesi üyesinin doğrudan siyasi bir partinin genel başkanı olan cumhurbaşkanı tarafından atanmasıdır. Bir diğeri ise, Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyelerinin yine cumhurbaşkanı ve Meclis tarafından, yani siyasi bir irade tarafından atanmasıdır” diye belirtti.
‘YARGI ATAMALARI TEKRAR DÜZENLENMELİ’
Cumhuriyet tarihinden itibaren bürokratik atama geleneğinin olduğunu söyleyen ve “Nedir bu bürokratik atama geleneği” diye soran Çakmak, “Maalesef özellikle hakim ve savcılarda olduğu gibi üst bürokraside de çok fazla karşılaşıyoruz. Yargıç ve savcıların siyasal iktidarların ideolojisine yakın kesim ve kişiler tarafından belirlenmesi ve bu ideolojiye yakın insanların belirlenmesi olarak gözümüze çarpıyor ve bunlar şekli anlamda da yargı bağımsızlığını önünde ciddi engellerdir. Bağımsız ve tarafsız yargı görünümünün ve içeriğinin sağlanması için birinci işlem olarak savcılar kurulunun yapısı, çalışma biçimleri ve özellikle üye belirleme yöntemlerinin değiştirilmesi gerekmektedir” diye konuştu.
‘ANADİL HAKKI ÇEKİNCELERİ KALDIRILMALI’
Türkiye’de anadil hakkının kullanımına ilişkin eleştiri ve önerilerine de yer veren Çakmak, “Bildiğimiz üzere anadil hakkı, bireylerin kendi anadillerini kamusal ve özel alanda kullanabilmeleri, bu dilde eğitim alabilmeleri ve kültürel ifadelerini bu dil üzerinden sürdürebilmeleri anlamına gelebilmektedir. Hem genel metin olarak Birleşmiş Milletler’in, hem de İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 2. ve 26. maddeleri ile Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’de de bu hak tanınmıştır. Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Sözleşmesi ile Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde ise dille ilgili maddelere çekince konulmuştur. Bu çekincelerin kaldırılmasıyla aslında önemli bir aşama kaydedilmiş olur” ifadelerini kullandı.
‘KALICI ZARARLAR GİDERİLMELİDİR’
Çakmak, köy boşaltmalarıyla beraber toplumsal yapının ve ekosistemin değişmesi, orman yakmalar, ağaç kesimleri, barajlar ve yol yapımı gibi çalışmaların ekolojik sistemi tahrip ettiğini de belirtti. Çakmak, “Ciddi anlamda değişiklikler yapılması gerekmektedir. Öncelikli olarak Çevre Kanunu, Maden Kanunu, Mera Kanunu, Elektrik Piyasası Kanunu gibi birçok kanunda şirket lehine düzenleme öngören İzin Yasası’nın tekrar ele alınarak doğa ve çevre düzenlenmesi sağlanmalıdır. Savaş hatalarının kalıcı zararları giderilmeli. Müdahale sebebiyle gerçekleştirilen orman kesimlerine ve yangınlara son verilmelidir” şeklinde konuştu.
‘PEK ÇOK DEMOKRASİ GELİŞMESİNİ KAPISINDAN GEÇİRECEK’
Ekin Yeter Moray, “umut hakkı”nın uygulanması halinde cezaevlerinde bulunan bütün siyasi tutsaklar için önemli bir gelişmenin sağlanmış olacağını söyledi. Ekin Yeter Moray, “Türkiye’nin demokratikleşmesi ve toplum sağlığı inşası için de çok önemli bir adım da sağlanmış olacak. Umut hakkı ile beraber tek seferde birçok hakkı ve demokrasi gelişmesini de kapısından geçirileceğini düşünüyorum. Cezaevlerinde bir insanlık krizi yaşanıyor” dedi.
“İSTİSNALAR KURAL HALİNE GELDİ”
İstisnaların kural haline geldiği bir rejimde yaşadıklarına dikkat çeken Ekin Yeter Moray, “Bu rejim istisnaların kural haline getirildiği bir rejimdir. 2016 yılında çıkartılan bir Kanun Hükmünde Kararname’nin sonradan yasallaşması ile 93 belediye başkanı tutuklandı. 5 milyon seçmenin de seçme ve seçilme hakkı iradesi elinden alındı. Bu uygulama 2019 yılında 56 belediyeyle devam etti. Bu sadece bölgeyle sınırlı kalmadı ve Türkiye’deki başka belediyelere de sirayet etti” şeklinde konuştu.
MA
