İnsan Hakları Derneği (İHD) Dokümantasyon Merkezi tarafından hazırlanan “2024 Yılı Hak İhlalleri Raporu” açıklandı. Rapora göre, Kürt meselesi kaynaklı çatışma ortamı nedeniyle yaşanan ölümler, işçi cinayetleri, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden beslenen, kadınlar ile LGBTİ+’ları hedef alan şiddet, artan denetim eksiklikleri ve ihmallerin yol açtığı ölümler ve mülteciler, Aleviler ve Müslüman olmayan inanç gruplarını hedef alan ayrımcı saldırılar sonucu en az 6 bin 94 kişinin yaşam hakkı ihlal edildi, 434 kişi ise yaralandı.
2024 yılında askeri operasyonlar ve silahlı çatışmalarda 10’u sivil en az 3 bin 262 kişi yaşamını yitirdiği belirtilen raporda şu ifadeler yer aldı: “Yaşamını yitirenlerin 38’inin asker, 1’inin korucu, bin 530’unun ise silahlı militan olduğu tespit edildi. Silahlı militanların 39’unun Türkiye sınırları içerisinde, bin 491’inin ise Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) sınırları içerisinde hayatını kaybettiği belirlendi. Bin 579 kişinin ise Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde yürüttüğü askeri operasyonlar sırasında hayatını kaybettiği tespit edildi. 23’ü asker, 14’ü sivil, 13’ü polis en az 50 kişi de çatışma ve operasyonlar nedeniyle yaralandı.”
Raporda, 13’ü polis, biri jandarma eri ve biri özel güvenlik görevlisi olmak üzere toplam 15 olayda, bu görevlilerin silah kullanma yetkisini aşmaları sonucu 9 kişinin yaşamını yitirdiği yer aldı. Diğer taraftan korucuların saldırıları sonucunda 11’i Bedlîs’de, 6’sı Amed’de, 1’i Agirî de olmak toplam 18 kişinin yaralandığı ifade edildi.
Türkiye’de yaşayan mültecilerin yaşadığı yaşam hakkı ihlallerine de dikkat çekilen raporda, 2024 yılında Ege Denizi’ni geçmeye çalışırken en az 11 mültecinin hayatını kaybettiği, 1’i çocuk 3 mültecinin İran sınırında donarak yaşamını yitirdiği ve kendisine konulan HIV+ tanısı rızası dışında sosyal medyada paylaşılarak hedef gösterilen M. E. isimli Suriye vatandaşı mülteci trans kadının Hatay Cilvegözü Sınır Kapısı’ndan sınır dışı edildikten sonra yaşamını yitirdiğine yer verildi.
2024 yılında 1’i Geri Gönderme Merkezi’nde (GGM) işkence şüphesiyle ölen Suriye vatandaşı mülteci, 1’i polis aracından atladığı iddia edilen G.A. olmak üzere en az 3 kişi gözaltında yaşamını yitirdi. Ölenlerden Serhat Kahyaoğlu’nun gözaltına işkence ve kötü muamele ile alındığı, yapılan otopside de fiziksel şiddet izlerinin tespit edildiği kamuoyuna yansımış, konuyla ilgili soruşturma başlatılmıştı.
Raporda ayrıca, cezaevlerinde gerçekleşen yaşam hakkı ihlalleri sonucu, 2024 yılında en az 27 kişi cezaevlerinde ya da hastalıkları nedeniyle tahliye edilmelerinin hemen ardından yaşamını yitirdiğine dikkat çekildi.
FAİLİ MEÇHUL SALDIRILAR
2024 yılında 16 faili meçhul saldırı tespit edildi. Bu saldırılar sonucu en az 4 kişi hayatını kaybetti, en az 9 kişi yaralandı. 7 siyasi parti bürosu ile 2 gazete bürosu faili meçhul saldırıya maruz kalırken, 3 de faili meçhul tehdit olayı yaşandı.
Devletin hata ve ihmalleri sonucu en az 64 olayda 12’si çocuk 128 kişi yaşamını yitirdiğinin belirtildiği raporda, kolluk kuvvetlerine veya resmi kullanıma mahsus araçların çarpması sonucu en az 7 kişi hayatını kaybettiği tespit edildi.
IRKÇI SALDIRILAR
Rapora göre, 2024 yılında basına yansıyan 106 ırkçı, ayrımcı, fobik ve nefret içerikli saldırıda en az 14 kişi hayatını kaybetti. Saldırıların 3’ü Müslüman olmayan inanç gruplarını, 1’i Alevileri hedef alırken; en az 38 saldırı doğrudan veya dolaylı bir biçimde Kürtler ya da Kürt kimliğinin hedef aldığı ifade edildi. Raporda, 2024 yılında en az 103 çocuk yaşam hakkının ihlali sonucu hayatını kaybettiği belirtildi.
2024 yılında 378 kadın katliamı, bin 897 işçi cinayetinin yaşandığı belirtilen raporda devamla şu verilere yer verildi:
“*2024 yılında 22’si 14 yaş altı, toplamda en az 71 çocuk iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. İş cinayetlerinde ölenlerin 94’ü mülteci ve göçmen işçilerdi. İş cinayetlerinde ölen göçmen işçilerin 49’unun Suriye, 13’ünün Afganistan vatandaşı olduğu tespit edildi. Son yıllarda yaygınlaşan, kuralsız çalışma koşullarıyla dikkat çeken moto kuryeliğe ilişkin veriler de dikkat çekti. 2024 yılında moto kurye olarak çalışan en az 64 kişi çalışırken yaşamını yitirdi.
*Kolluk güçlerinin müdahale ettiği en az 191 barışçıl toplantı ve gösteride, 27’si çocuk, 46’sı gazeteci en az 2651 kişi işkence ve kötü muameleye maruz bırakılarak gözaltına alındı.
*2024 yılında 14’ü çocuk, 15’i gazeteci, 101’i mülteci (60’ı Geri Gönderme Merkezleri’nde) en az 501 kişi resmi gözaltı işlemleri sırasında, gözaltı yerlerinde ve diğer resmi tutulma yerlerinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.
* 2024 yılında resmi olmayan gözaltı yerlerinde ve gözaltı dışındaki yerlerde 31’i çocuk, 1’i engelli en az 102 kişinin işkence ve diğer kötü muameleye uğradığını tespit etti.
* Kolluk güçlerinin müdahale ettiği en az 191 barışçıl toplantı ve gösteride, 27’si çocuk, 46’sı gazeteci en az 2651 kişi işkence ve kötü muameleye maruz bırakılarak gözaltına alındı.
* Newroz kutlamaları sırasında Türkiye genelinde 65’i çocuk, en az 613 kişi gözaltına alındı, 6’sı İzmir’deki Newroz mitingi gerekçesiyle olmak üzere toplamda en az 8 kişi tutuklandı.
* 1 Mayıs İşçi Sınıfının Birlik Dayanışma ve Mücadele Günü etkinlikleriyle ilişkili olarak, İstanbul’da en az 259, Tunceli’de en az 4, Maraş’ta en az 3, Aydın’da en az 2 kişi olmak üzere, Türkiye genelinde toplam 268 kişi gözaltına alındı. 49’u tutuklandı, 28’i adli kontrol şartıyla olmak üzere 210 kişi serbest bırakıldı.
* Onur Ayı Kapsamında yapılmak istenen barışçıl gösterilere yönelik polis müdahaleleri sonucu Eskişehir’de 10, İstanbul’da ise 13 kişi olmak üzere, toplamda en az 23 kişi gözaltına alındı.
