Urartu Kralı Menua’nın, yaklaşık 2 bin 800 yıl önce Wan’ın Payîzava (Gürpınar) ilçesinden eski kent merkezinin olduğu Wan Kalesi’ne su getirmek için yaptırdığı Şamran Kanalı bütün saldırı ve tahribatlara rağmen günümüze dek varlığını korumayı başardı. Ancak son dönemde yapay müdahalelerle kanal büyük bir zarar gördü. Bu zararlardan biri de Artemêt (Edremit) Belediyesi kayyımı döneminde alınan belediye meclisi kararıyla kanalın bir bölümünün işlevsiz kılınması oldu.
2 Ekim 2023 tarihli meclis kararıyla Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından “Edremit Sulama Alanı” içerisinde kalan Elmalık, Yenimahalle, Eskicami, Yenicami ve Kıyıcak mahallelerindeki alanlar sulama hizmet alanı dışına çıkarıldı. Kayyım İsmail Say başkanlığında toplanan Artemêt Belediye Meclisi’nde, söz konusu alanların “fiilen yerleşime açıldığı ve yoğun yapılaşma olduğu” gerekçesiyle sulama kanallarının iptal edilmesine karar verildi. Karar kapsamında, parsel sahiplerinin talep etmesi halinde sulama suyu ihtiyacının Artemêt Belediyesi kayyımı tarafından karşılanacağı ifade edilse de, tarihi bahçeler susuz bırakılarak kurutuldu.
TARİHİ ŞAMRAN KANALI KAPATILDI
Söz konusu karar, binlerce yıllık geçmişe sahip ve Wan Ovası’nı besleyen en önemli sulama sistemlerinden biri olan Şamran Kanalı ve ona bağlı sulama hatlarının işlevsiz bırakılmasına neden oldu. Kararla birlikte, Artemêt’in tarihi bahçeleri 3 yıl susuz bırakılarak kurutuldu.
RANT VE İMARIN ÖNÜ AÇILDI
Kayyım meclisinin kararında; alanların 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı kapsamında yer aldığı, DSİ’nin ise ileride oluşabilecek sulama suyu taleplerinin belediye tarafından karşılanmasına dair meclis kararı talep ettiği yer aldı. Bu gerekçeyle tarım alanları yapılaşmaya açıldı. Söz konusu bahçelerin kurutulmasıyla birlikte Artemêt’de yapılaşma hızlı yayılarak büyük bir ekolojik tahribat gerçekleştirildi.
31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimlerde Artemêt Belediyesi tekrar Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi’ne (DEM Parti) geçti. DEM Partili belediye Şamran Kanalı için kısa süre içerisinde kolları sıvadı. Kayyımın DSİ’ye devrettiği kanalın bazı bölümlerini almak için yetkili kurumlara başvuruda buluncu. DSİ, başvurular sonucunda kanalın sadece 3 kilometresini belediyeye devretti. Kanalın yüzde 70’i ilçeden geçmesine rağmen böyle bir kararın vermesi kanal suyunun koordinesiz bir şekilde kullanılmasına neden oldu. Kanalın suyu Hidro Elektrik Santraline (HES) akıtıldı. Bu nedenle 51 kilometre olan kanalın sadece 3 kilometrelik kısmında sulamada yararlanılabilecek.
Konuya ilişkin Artemêt Belediye Eşbaşkanı Cemil Komi değerlendirmelerde bulundu.
‘KULLANIM YETKİSİ BELEDİYEYE VERİLMELİ’
DSİ’nin tarihi sulama kanalının sadece 3 kilometresini belediyeye devrettiğini ifade eden Komi, bunu da ilçedeki yeşil alanlarının kurumasına neden olduğunu söyledi. Komi, “31 Mart 2024 seçimlerinde burayı devraldıktan sonra Artemêt yeşilliği hassas bir noktadaydı. Buranın yeşilini besleyen, koruyan, geliştiren ve neredeyse bir sonraki kuşaklara aktaran bir besleme kanalı vardı; o da Şamran Kanalıydı. Yine Gürpınar’dan başlayıp kalenin dibine kadar 51 kilometre uzunluğunda bir kanal. 7 bin hektar alanı sulama kapasitesine sahipken özellikle son dönemde yaşanan hava değişim koşullarıyla birlikte buranın suyu Hidro Elektrik Santrale aktarılmaya başlandı. Artemêt Belediyesi bir protokol imzalamıştı ve protokol Edremit merkezde bulunan 3-4 kilometrelik sulama alanı belediyeye devredildi. Bahçeleri besleyen ana damar kanalı kapatıp sembolik olarak akmasına neden oldu. Bu da böyle olunca bahçelerin kurumasına, kesilmesine ve yok olmasına neden oldu” dedi.
DSİ’nin tutumunun belediyeyi dışta bırakarak kanal yetkisini kendilerinde tuttuğunu kaydeden Komi, kanal yetkisinin DSİ’den belediyeye devredilmesi gerektiğini belirtti. Komi, “AKP ve DEM Partili belediye meclis üyeleri olarak oy birliğiyle bir karar aldık. Amacımız bu suyun tekrardan buraya verilmesidir. Tabi ki protokol iptal edildikten sonra DSİ ile görüşmelerimiz oldu. Yine Edremit’de bahçe sahipleri olan vatandaşlarla bir araya gelme çabamız oldu. Görüşme ve girişimlerimiz oldu ama bir dönem yine su verilmedi. Halkın tepkisi sonrası bir dönem su verildi ama yine bu etki etmedi. Belediye olarak bizim de girişimlerimiz oldu. Ama kurumlar arası bir koordinasyon olmadığı için DSİ bizi dışta bıraktı. Bizimde talebimiz şudur; kanalın bütün kullanım yetkisi belediyeye devredilirse su daha çok koordineli bir şekilde kullanılır ve bahçelerin sulaması olur. Bahçelerin sulaması konusunda her türlü girişimlerimiz oldu. Ama DSİ’nin tutumu bizi dışında bıraktı. Burada olan yine halka oldu, bahçelerin korunmamasına neden oldu. Bizim amacımız hem Şamran Kanalı suyunun verilmesi hem de bu kanalın kentte ki varlığı korunmasıdır. Bunun için bu çalışmamızı sürdüreceğiz” diye konuştu.
Zeynep Durgut / MA
