Çocuklar, eğitim, sağlık ve barınma gibi temel yaşam haklarının her geçen gün daha fazla ihlal edildiği bir dünyada yaşıyor. Birleşmiş Milletler (BM), çocuklara karşı 41 bin 763 ağır ihlali tespit etti ve bu sayı bir önceki yıla oranla yüzde 30’luk artışa tekabül ediyor. Dünyadaki her 5 çocuktan biri, yani 520 milyon çocuk savaş ve çatışma bölgelerinde yaşıyor. Dünya genelinde savaşlar nedeniyle yerinden edilmiş 122 milyon kişinin yaklaşık yüzde 40’ını çocuklar oluşturuyor. Açlık, yoksulluk, yerinden edilme ve şiddet, çocukların sesini duyulmaz hale getirirken, Rusya-Ukrayna savaşında ailelerini kaybeden çocukların Antalya’da yerleştirildikleri otel ve kurumlarda tecavüze maruz kalması dünyanın çocuklar için ne kadar güvensiz bir yer haline getirildiğinin somut tablosu oldu.
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin kabul edildiği tarih olduğu için Dünya Çocuk Hakları Günü olarak kutlanan 20 Kasım arifesinde Riha’da, 15 yaşındaki çocuğun çalıştırıldığı marangoz atölyesinde maruz bırakıldığı işkence ise gözleri bir kez daha ülkedeki çocukların durumuna çevirdi. Açıklanan veriler, çocukların yoksulluk, işçilik, suç, eğitimden kopuş ve erken yaşta evlilikle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor.
SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUKLAR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılında suça sürüklenen çocuk sayısının bir önceki yıla kıyasla yüzde 13 arttığını kaydetti. TUİK’e göre, jandarma ve emniyet birimlerine gelen veya getirilen çocukların karıştığı olay sayısı yüzde 9,8 oranında artarak 612 bin 651 oldu. Bu çocuklardan 202.785’i “suça sürüklenen çocuk” statüsünde. Bu çocukların yüzde 40,4’üne yaralama, yüzde 16,6’sına hırsızlık, yüzde 8,2’sine uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak, satmak veya satın almak, yüzde 4,6’sına tehdit suçları isnat edildi.
KAYIP ÇOCUKLAR
Amed’in Rezan (Bağlar) ilçesinde 8 Eylül 2024 tarihinde cenazesine ulaşılan 8 yaşındaki Narin Güran’ın ölümü, ülkedeki çocuk katliamları ve diğer kayıp çocuk vakaları açısından sarsıcı oldu. TUİK, 2016 yılından bu yana kayıp çocuklara ilişkin veri paylaşmazken, 2008-2016 arasında açıklanan son verilere göre, toplam 104 bin 531 çocuk kayboldu. Aradan geçen süreçte kaç çocuğun kaybolduğunun yanı sıra kayıp 104 bin 531 çocuğun kaçının bulunup bulunmadığı da belirsiz.
ÇALIŞTIRILAN ÇOCUKLAR
TÜİK’in 2024 yılı verilerine göre, nüfusun yüzde 25,5’ini oluşturan 0-17 yaş grubundaki çocuklar oluştururken, 15-17 yaş grubundaki çocukların iş gücüne katılma oranı yüzde 24.9’e yükseldi. Her dört çocuktan 1’i işçi olarak çalıştırılıyor. 15-17 yaş grubundaki 3 milyon 894 bin çocuğun 970 bini kayıtlı işçi olarak çalıştırılıyor. 504 bin çocuğun mesleki eğitim merkezleri (MESEM) kapsamında olmasıyla çalıştırılan çocuk sayısı 1 milyon 474 bine ulaşıyor.
EĞİTİM
2024 verilerinde doğrudan eğitimden kopuş sayısına dair net yıllık rakam her zaman yer almasa da, lise çağındaki çocukların okullaşma oranlarının düşmeye başladığı ve iş gücüne katılım oranlarının yükseldiği görülüyor. Özellikle 15-17 yaş grubu çocukların iş gücüne katılımındaki artış, eğitimden kopuşun somut göstergesi.
ÇOCUK YOKSULLUĞU
Ülkede çocuk yoksulluğu ciddi bir sorun. TÜİK 2023 verilerine göre, çocukların yaklaşık üçte biri (%31,3) yoksulluk sınırının altında yaşarken, daha güncel analizler her 10 çocuktan 4’ünün yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olduğunu gösteriyor. Bu durum ise beslenme, sağlık, eğitim ve gelecekteki fırsatlarını olumsuz etkileyerek onları her türlü istismara açık hale getiriyor.
Her Yer Çocuk Derneği Gönüllüsü Sedanur Uğur ile çocuk haklarının sistematik olarak ihlal edilmesi ve buna karşı geliştirilebilecek politikaları konuştuk.
UCUZ EMEK GÜCÜ
Çocuklara yönelik hak ihlallerinden önce çıkanın eğitim olduğunu belirten Sedanur Uğur, “çocukların işçileştirildiğini” söyledi. Çocukların sermayedarların ara eleman ihtiyaçlarını karşılamak için ucuz emek gücü olarak kullanıldığına dikkati çeken Sedanur Uğur, “Çocuklar açısından yapısal şiddet sadece MESEM’lerde değil. Öğretmenlerinden, akranlarından, ailesinden doğru inanılmaz bir şiddet içerisinde yaşıyor. Bu şiddetin nedenlerine baktığımızda aslında direkt olarak yoksulluğu işaret etmemiz gerekiyor. Eğitime katılması gereken çocuklar okul masraflarını karşılayamadıkları için okula gidemiyorlar. Çalışmak zorunda ya da çetelere katılmak durumunda kalıyorlar. Yoksul bir ailenin çocuğunu düşünelim. O çocuk okula gidemiyor. Okula gitse de geleceği için hiçbir temin verilmiyor. Bu yüzden de okuldan uzaklaşıyor. Okuldan uzaklaştığında da en iyi ihtimalle çalışıyor” diye belirtti.
SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUK
Suça Sürüklenen Çocuk (SSÇ) kavramına değinen Sedanur Uğur, çocukların başta yoksulluğun getirdiği sebeplerden dolayı suça sürüklendiğini vurguladı. Kürdistan’da uygulanan özel savaş politikalarına işaret eden Sedanur Uğur, “Kürt illerine baktığımızda çok daha yoksul bir kesimin orda yaşadığı, ulusal bir kriz olan Kürt sorunun var olmasıyla birlikte oraya devletin özel bir yöneliminin olduğu çok açık. En can alıcı olaylar aslında orada yaşanıyor. Ama bir yandan da en duyulmayan yerlerde oralar. Narin’i duyabiliyoruz ancak orada uyuşturucuya çekilen, fuhuş çetelerine çekilen birçok kişi var. Çünkü en ağır yoksulluk orada yaşanıyor. Yoksul bir çocuk hızlı yoldan para kazanmak ister ve bu yüzden mahalledeki ‘abilerini, ablalarını’ gözlemler. Eğer o mahallede çeteler varsa çocukları kullanırlar ve buraya doğru çekerler. Çünkü torbacılar uyuşturucu getir götürü yaparlar ve çocuklar bu yerde asla dikkat çekmeyen bireyler olurlar. Bir çeteye katılmasa dahi kendi aralarında çeteleşiyorlar. İşte Ahmet Minguzzi olayı da biraz böyle. Ama en nihayetinde bunların sebebine baktığımızda yoksulluk duruyor. Yapısal şiddet dediğimiz şey, var olan sistemde kimsenin kendini gerçekleştiremediği, temel sorunlarını karşılayamadığı bir durumdur. Böyle bir yerde çocuklarda suça yöneliyor ve böyle şeyler açığa çıkıyor. Bir yandan da buna cevap üretmesi gereken kişiler de bizleriz” ifadelerini kullandı.
MÜCADELE VURGUSU
Ülkedeki çocuk tanımını anımsatan Sedanur Uğur, iktidarın politikalarının bu tanıma uymadığını söyledi. Sedanur Uğur, şöyle devam etti: “Kız çocuklarının evlendirilmesinde bunu görüyorduk. Şimdi de çocukların işçileştirilmesinde bunu görüyoruz. Aslında çocukluk dediğimiz kavram oyun oynayabilen, gelişimlerini sağlayabilen bir canlı ama çocuklar evlendirilerek ya da işçileştirilerek çocukluğun kısaldığı bir durumdan bahsediyoruz. Çocuk kavramını tekrar hatırlatmak ve çocukların haklarını’ tüm 12-18 yaşındaki bireylerde çocuktur’ noktasını vurgulamak gerekiyor. Bunun yapılması için cevap üretebilmemiz gerekiyor. Çünkü tüm mücadele tarihinden biliyoruz haklar verilmiyor alınıyor. O Meclis’ten maalesef çocuklardan yana bir politika beklenemez. Zaten sermayeye secde eden bir iktidarın elinde o Meclis. Oradan çocuklara ve halka doğru bir şey çıkmayacak. Bunu anca mücadele ederek sağlayabiliriz. Yoksulluk hepimizin sorunu. Kadınların sorunu, işçilerin sorunu, çocukların sorunu ve buna karşı irili ufaklı direnişler ortaya çıkıyor. Bunu güçlendirmemiz, bu alanları birleştirmemiz ve birleşik bir mücadele yürütmemiz gerekiyor.”
Can Kırbaş / MA
